Η πόλη της Ρόδου αποτελεί τον μεγαλύτερο οικισμό του νησιού, η οποία με πλούσιο ιστορικό, πολιτιστικό και τουριστικό χαρακτήρα σχηματίζει μια ιδιαίτερη φυσιογνωμία για τους πολίτες και καθίσταται πόλος έλξης πολλών επισκεπτών. Η πλατεία τοποθετείται στο βόρειο άκρο της πόλης και το ευρύτερο τοπίο χαρακτηρίζεται παραλιακό υπερτοπικής σημασίας.
Περιβάλλεται από δρόμους, και το σχήμα της είναι επίμηκες γραμμικό με προσανατολισμό βορρά – νότο. Οι χρήσεις των κτιρίων γύρω από την πλατεία είναι κατά κύριο λόγω τουριστικά καταλύματα, ενώ δεν λείπουν τα ιδιωτικά και δημόσια κτίρια. Σημαντικό στοιχείο της πλατείας είναι οι εκατό Χουρμαδιές, οι οποίες φύονται γραμμικά κατά μήκος της.
Η πλατεία Χαρίτου αντιμετωπίστηκε ως μια πλατεία κίνησης αλλά και στάσης, έτσι ώστε να εξυπηρετεί την μετάβαση των πολιτών μέσω αυτής στην ευρύτερη περιοχή, αλλά παράλληλα να καταφέρει να φιλοξενήσει ανθρώπους που επιθυμούν να σταματήσουν και να απολαύσουν τον κοινόχρηστο χώρο.
Αρχικά για την οριοθέτηση της πλατείας λήφθηκε υπόψη το πλάτος του δρόμου και οι θέσεις στάθμευσης. Έτσι απομακρύνθηκαν τα αυτοκίνητα που στάθμευαν από την πλευρά της πλατείας, και σχεδιάστηκαν θέσεις στάθμευσης από την πλευρά των κτιρίων.
Τοπλάτος πεζοδρομίου που σχεδιάστηκε από την πλευρά των κτιρίων και των κάθετων δρόμων υπακούει στη σχετική νομοθεσία. Η οδός διατηρήθηκε γιατί θεωρήθηκε ότι εξυπηρετεί ιδιαίτερα την ευρύτερη περιοχή, αν και μια πεζοδρόμηση ως συνέχιση της πλατείας στην ίδια στάθμη εδάφους, με χαρακτηρισμό της οδού μειωμένης ταχύτητας θα ήταν εφικτό, αφού ληφθούν πρώτα τα απαραίτητα μέτρα για την ασφαλή χρήση της πλατείας από τους πεζούς.
Στο σύνολο της η πλατεία δεν έχει υψομετρικές εξάρσεις, βασικό στοιχείο της πρότασης, καθώς ήταν επιθυμητό να αποτελεί μια ενιαία “πλατφόρμα”, χωρίς να διακόπτεται η κίνηση κατά τη διέλευση ή η οπτική προς την γύρω περιοχή και τις οπτικές φυγές.
Οι σχεδιαστικές αρχές που διαμόρφωσαν την τελική πρόταση είναι οι εξής:
α. Η αυστηρή γραμμική θέση των Χουρμαδιών κατά μήκος της πλατείας, οι οποίες αποτελούν ένα ισχυρό στοιχείο στην διαμόρφωση και δημιουργούν ένα αυστηρό όριο στο ευρύτερο τοπίο της πλατείας.
β. Η σχέση με το νερό. Η πλατεία τοποθετημένη στην μύτη του ευρύτερου τοπίου της πόλης, μοιάζει να εισέρχεται στο νερό – ΤΟ ΤΟΠΙΟ ΕΙΣΧΩΡΕΙ ΣΤΟ ΝΕΡΟ – αλλά και η θέση του Ενυδρείου στη μύτη του τοπίου, βορειότερα από την πλατεία, μεταφέρει το νερό στο τοπίο και στη συνέχεια στην πλατεία – TO NEΡΟ ΕΙΣΧΩΡΕΙ ΣΤΟ ΤΟΠΙΟ. Έτσι το νερό αποτελεί στοιχείο σχεδιασμού της πλατείας, το οποίο πέρα από την εννοιολογική σχέση με το τοπίο, αντιμετωπίζεται και ως μέσο βελτίωσης του μικροκλίματος.
γ. Ο κεντρικός άξονας, ο οποίος υπονοείται από την γεωμετρία της πλατείας και τονίζεται από την γραμμική θέση των Χουρμαδιών, χρησιμοποιείται ως στοιχείο δημιουργίας μνημειακότητας, ο οποίος δεν είναι σχεδιασμένος με προφανή τρόπο αλλά υπονοείται διαμέσου του σχεδιασμού και των στοιχείων που φιλοξενούνται στην πλατεία.
δ. Οι Χουρμαδιές ως το βασικό συνθετικό στοιχείο. Το χαρακτηριστικό δέντρο της πλατείας, η Χουρμαδιά εμφανίζει μια ιδιαίτερη γεωμετρία στο φύλλωμα της, η οποία καταγράφεται και ως σκιά στο δάπεδο σχηματίζοντας μοτίβα, χρησιμοποιήθηκε στον ευρύτερο σχεδιασμό της πλατείας αλλά και στα στοιχεία που την απαρτίζουν, δηλαδή δάπεδα, καθιστικά, σκίαστρα, με σκοπό την ανάδειξη του χαρακτηριστικού αυτού αλλά και την πιο αρμονική σχέση της με το συγκεκριμένο τοπίο.
Μέσα από τις σχεδιαστικές αρχές που περιγράφονται παραπάνω, αναλύεται ο σχεδιασμός της πλατείας. Έτσι το νερό που εισέρχεται στην πλατεία, εμφανίζεται γραμμικά στον κεντρικό άξονα της, στην αρχή και στο τέλος της.
Με την εισχώρηση νερού στην πλατεία, η ροή αυτή “συμπαρασύρει” τα στοιχεία της πλατείας (δάπεδο, επιφάνειες φύτευσης) και τα αναδιατάσσει στο χώρο με μια ροϊκή μορφή. Η παραδοχή αυτή, διαπλάθει μια μορφή που διασπά την αυστηρότητα με την οποία εδράζεται το βασικό συνθετικό στοιχείο, δηλαδή οι Χουρμαδιές, και μετατρέπει τα γραμμικά παρτέρια που υπάρχουν σήμερα, σε γλυπτικές μορφές, οι οποίες κινούνται παράλληλα αλλά και ανάμεσα από τις τέσσερις συστοιχίες των δέντρων.
Αξονικά της πλατείας τοποθετείται μια πέργκολα, ενώ μορφολογικά δανείζεται στοιχεία του φυλλώματος των Χουρμαδιών. Έτσι η σκιά που αποδίδει στον χώρο έρχεται σε απόλυτη αρμονία με την σκιά που ρίχνουν στο έδαφος οι Χουρμαδιές.
Τα καθιστικά διατάσσονται στο σύνολο της πλατείας και ακολουθούν την μορφολογική προσέγγιση που περιγράφεται παραπάνω. Η χρήση ποδηλάτου γίνεται ανεμπόδιστα σε όλη την πλατεία ενώ προτείνονται στάσεις ποδηλάτου, με χαρακτηριστική μορφή, ώστε να προκαλεί με αυτόν τον τρόπο για την χρήση του.
Ο ελεύθερος χώρος που δημιουργείται σε όλη την πλατεία, χωρίς εξάρσεις, εμπόδια, ή διαχωρισμένα τμήματα, είναι ικανός να φιλοξενήσεις ποικίλες χρήσεις και εκδηλώσεις. Χρήσεις αναψυχής όπως αναψυκτήρια μέσα στην πλατεία δεν επιλέχθηκαν, καθώς ο δημόσιος και κοινόχρηστος χώρος της πλατείας οφείλει να αποδίδεται στους πολίτες ελεύθερος προς οικειοποίηση του με ποικίλες εκφάνσεις.
Η Πλατεία Χαρίτου, μια πλατεία με ιδιαίτερη φυσιογνωμία εξαιτίας της θέσης της και της ύπαρξης των Χουρμαδιών αναπλάθεται, επαναπροσδιορίζει και επαναπροσδιορίζεται μέσα στον αστικό ιστό. Στόχος της πρότασης είναι η μετατροπή της περιοχής σε έναν σύγχρονο τόπο αναψυχής, κοινωνικοποίησης, οικειοποίησης του ελεύθερου χώρου, διάδρασης, αλλά και σε έναν τόπο πολιτισμού. Χωρίς ιδιαίτερες κτιριακές υποδομές, παρά μόνο με τη χρήση ποικίλων δαπέδων, φυτεύσεων, νερού, σκιάστρων και φωτισμού, μπορεί να δημιουργηθεί μια πλατεία πρότυπο όχι μόνο για την πόλη της Ρόδου.
Στοιχεία & Συντελεστές Μελέτης:
Έργο:Μελέτη συμμετοχής στον Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό Προσχεδίων για την ανάπλαση της Πλατείας Χαρίτου (Εκατό Χουρμαδιές) στην πόλη της Ρόδου, Φορέας:Δήμος Ρόδου, Αρχιτεκτονική Μελέτη:dm architecture, Υπεύθυνη Μελέτης: Μαχαιρίδου Δέσποινα (Αρχιτέκτων Μηχανικός), Παρουσίαση Κειμένου – 3dΑπεικονίσεις:Μαχαιρίδου Δέσποινα (Αρχιτέκτων Μηχανικός)