Η διπλωματική εργασία της Μαρίνας / Παναγιώτας Νάστου, με τίτλο «Το άνοιγμα της πλατείας Ομονοίας στο δημόσιο χώρο της Αθήνας», παρουσιάστηκε τον Ιούλιο του 2017, στο τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΕΜΠ, με επιβλέποντα καθηγητή, τον κ. Βασίλη Γκανιάτσα και συμβούλους εργασίας, την κα. Μαρία Μάρκου και την κα. Μαρίνα Μωρέττη.Για τη συγκρότηση, οργάνωση και πρόταση του εγχειρήματος, έπαιξε εξαιρετικά σημαντικό ρόλο, η συνεισφορά της κα. Πολυξένης Αντωνίου και κ. Δημήτρη Σφετικόπουλου, μελών του αρχιτεκτονικού τομέα του «Αττικού Μετρό».
Περίληψη
Το άνοιγμα της πλατείας Ομονοίας στο δημόσιο χώρο της Αθήνας, αποκαλύπτει το πολυδιάστατο κέντρο της πόλης. Η μελέτη της ιστορικής αναδρομής των μεταμορφώσεων του χώρου της Ομονοίας, οδήγησε στην ανακάλυψη των έντονων πολιτιστικών αξιών, αλλά και στην ανίχνευση των λανθανουσών δυνάμεων και των προβλημάτων του αστικού πυρήνα.
Είναι αδήριτη η αυθεντική αναζήτηση της ταυτότητας του κέντρου. Συνεπώς, η συγκεκριμένη έρευνα αναγνωρίζει αυτήν την ανάγκη ως πρωταρχικής σημασίας και σκοπεύει στην ενεργοποίηση της κεντρικής πλατείας της Αθήνας μέσω της σύνδεσης αυτής με την υπάρχουσα αστική δομή, η οποία αποτελείται από τα κτήρια, τους δρόμους, τις περιοχές και τις οπτικές φυγές.
Με τη δημιουργία μιας κεντρικής ζώνης πεζοδρόμων και την πρόταση εναλλακτικού τρόπου κυκλοφορίας των οχημάτων, το κέντρο επικοινωνεί με την πόλη και επιδιώκεται η εκμετάλλευση των κενών χώρων των τριγύρω ισογείων, οι οποίοι ανοίγονται, πλέον, προς το δημόσιο χώρο. Πιο ειδικά για την πλατεία Ομονοίας, μετά από συχνή επικοινωνία και συναντήσεις με το ‘Αττικό μετρό’ της Αθήνας, λήφθηκαν σοβαρά υπόψιν οι ισχύοντες περιορισμοί σχετικά με τον σχεδιασμό του δημόσιου αυτού χώρου και αφομοιώθηκαν ομαλά στη σύνθεση της πρότασης η οποία βασίζεται στους αστικούς άξονες.
Με το κυριολεκτικό άνοιγμα αυτού του κεντρικού χώρου, τα κρυμμένα επίπεδα εμφανίζονται και επικοινωνούν, αναδημιουργώντας έναν τόπο αναπνοής και πρόσκλησης των πολιτών προς ερμηνεία της σημασίας του κέντρου. Επομένως, η πλατεία καλωσορίζει όλα τα μέλη της πόλης, προσφέροντας τα διακριτικά μονοπάτια στο δυτικό μέρος της πλατείας με τις πολύχρωμες φυτεύσεις, τα σημεία στάσης και παρατήρησης του ρυθμού της δημόσιας ζωής και της αλληλεπίδρασης των κινήσεων, την επίσκεψη της μικρής ανοικτής αγοράς, που είναι γεμάτη με χρώματα, αρώματα, φωνές και γέλια.
Όλα τα προαναφερθέντα, είναι περιγραφές των χώρων της πλατείας, με συνέπεια μιας αρχιτεκτονικά κοινής συνθετικής αρχής. Συνοψίζοντας, η πλατεία Ομονοίας αντιμετωπίζει δημιουργικά τη σκληρή πραγματικότητα και συνδέεται με το αστικό κοινό μέσω της αποκάλυψης της καρδιάς της Αθήνας.
Είναι γεγονός πως σε κάθε αστικό κέντρο, οι δημόσιοι χώροι είναι μεγίστης σημασίας, όχι μόνο για τη συμπλήρωση του αστικού ιστού, αλλά και για την κοινωνία και τον ρυθμό της καθημερινής ζωής. Μια κεντρική πλατεία είναι ο πυρήνας της ζωντανής πόλης, γεμάτη κινήσεις και ποικίλα μέσα μεταφοράς συνδέοντας διαφορετικές και απομακρυσμένες περιοχές.
Επίσης, οι πλατείες και οι δημόσιοι χώροι φέρουν πολιτιστικές αξίες, όπως και μια συμπύκνωση στοιχείων δημιουργίας της πόλης. Θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι διαμορφώνουν μια υλική περιγραφή του χρονολογίου κάθε αστικής εξέλιξης και προσφέρουν ευκαιρία συμφιλίωσης των κατοίκων με τον ανοιχτό χώρο. Άμεσα συνεπάγεται πως οι πολιτιστικές αξίες είναι βαθιά ενσωματωμένες στις πλατείες, καθώς συνυπάρχουν με την παράδοση και το νόημα του τόπου.
Στην περίπτωση της πλατείας Ομονοίας, εκπροσωπείται η καρδιά της Αθήνας, όχι μόνο λόγω της πιλοτικής τοποθέτησης, αλλά λόγω και της περιγραφής μεγάλης ιστορίας πολεοδομικού σχεδιασμού και κοινωνικών αρχών, στοιχεία με διάρκεια στον χρόνο. Συνάμα με την εμφάνιση του σχεδίου της Αθήνας, η πλατεία Ομονοίας δημιουργήθηκε ως η καρδιά της πόλης, κυριαρχώντας στην αρχή του πολεοδομικού σχεδιασμού και στην λειτουργική οργάνωση (TheurbandevelopmentofAthensfromthefirstinhabitanceuntilthepresentdayAnamazingexplorationthroughtime, online pdf (εδώ – Page 22).
Όμως, η παρατήρηση του ιστορικού αστικού χρονολογίου απεκαλύπτει μια ελάττωση στην επάρκεια ερμηνείας των αξιών πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου αυτού καθώς και μια υποτίμηση της καθολικότητας της σημασίας του κέντρου.
Δυστυχώς, κατά τη διάρκεια της αναδιαμόρφωσης της πλατείας Ομονοίας για τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας το 2004 (Enikos.gr, (2020), Η πλατεία Ομονοίας: η εξέλιξή της μέσα από φωτογραφίες, online: https://www.enikos.gr/society/703591/plateia-omonoias-i-exelixi-tis-mesa-apo-photografies), κάποια από τα βασικά στοιχεία της εκτίμησης της πολιτιστικής κληρονομιάς καλύφθηκαν και, συνεπώς, αγνοήθηκαν.
“Έπειτα από ορισμένες δοκιμές σχεδιαστικών τροποποιήσεων, πρόκειται για ένα μέρος με υποκείμενες δυνάμεις και σιωπηλές προοπτικές, οδηγώντας στη σταδιακή απώλεια του δημόσιου χαρακτήρα”.
Η απουσία της απαραίτητης ερμηνείας της ουσιαστικής μοναδικότητας και σημασίας προκαλεί μια τάση αμέλειας των ιστορικών αρετών και πολιτιστικών αξιών, που αποκτήθηκαν κατά το πέρασμα των εποχών και αγκαλιάστηκαν στην αστική εντύπωση του τόπου (Κορρές Μ., 2010). Ασφαλώς και η συγκεκριμένη κατάσταση οφείλει να περιοριστεί, ώστε να ενδυναμωθεί και να φωτιστεί η αξία του αστικού κέντρου.
Η παραπάνω συνειδητοποίηση κατευθύνει στη συστηματική ανάλυση της παρούσας κατάστασης και στην ανακάλυψη ενός εντυπωσιακού χρονολογίου, στοχεύοντας στην πρόταση αποκάλυψης του αυθεντικού πνεύματος του τόπου, καταλήγοντας στην επιδίωξη του γεμάτου νοήματα σχεδιασμού της πλατείας Ομονοίας.
Επομένως, ο σκοπός της έρευνας αυτής είναι η εκμετάλλευση των υπαρχουσών δε αλλά κρυμμένων μεν αρετών και κατεσταλμένων προοπτικών δυναμικής της πλατείας Ομονοίας και η αποκάλυψη αυτών, μέσω της σύνθεσης της επανασύνδεσης του κεντρικού αυτού δημόσιου χώρου με τον αστικό ιστό και την καθημερινότητα της Αθήνας.
Σε αυτό το σημείο, επισημαίνεται πως η συγκεκριμένη μελέτη συντάχθηκε κατά το ακαδημαϊκό έτος 2016-2017, όταν η πλατεία Ομονοίας είχε μορφοποιηθεί με τον ανασχεδιασμό του 2004. Ευκόλως συνεπάγεται πως ο κριτικός σχολιασμός και η ανάλυση πολιτιστικών αξιών συντάχθηκαν ανάλογα με την εντύπωση, τα νοήματα, τη λειτουργία και τη συνολική ιδέα εκείνης της δομής της πλατείας και της γύρω περιοχής (Greek Travel Pages, (2020), Athens’ CentralOmoniaSquaretoUndergoRestoration, online: https://news.gtp.gr/2019/01/24/athens-central-omonia-square-set-undergo-overhaul/, Greek city times, (2019), OmoniaSquaresettoreceiveamuch–neededrevamp, online: https://greekcitytimes.com/2019/01/25/omonia-square-set-to-receive-a-much-needed-revamp/).
Στοιχεία και Μέθοδος
Αρχικά, εξαιρετικά σημαντική είναι η χρονολογική μελέτη των περιόδων και της διαδοχής των μορφών της πλατείας, προκειμένου να γίνουν αντιληπτά τα προηγούμενα στάδια του κεντρικού δημόσιου χώρου και το αντίκτυπο στους πολίτες.
Ανακαλύφθηκε το ιστορικό ενδιαφέρον των ποικίλων σχεδίων και λειτουργιών της πλατείας και κατ’ ακολουθία η σχέση της πλατείας με την πόλη αλλοιώθηκε κατά το πέρασμα του χρόνου. Η πληροφορία αυτή αξιολογήθηκε ως πολύτιμο υλικό για την παρούσα έρευνα, η οποία συλλέχθηκε και εκτιμήθηκε λεπτομερώς για να μορφοποιηθεί η ακόλουθη μέθοδος της ερμηνείας του τόπου και της τελικής σχεδιαστικής πρότασης.
2.1. Στοιχεία
Πρωταρχικός άξονας της έρευνας είναι η ερμηνεία και κατανόηση του δημόσιου χώρου της Ομονοίας, κάτι που υπονοεί τη συλλογή ιστορικών δεδομένων και εξελικτικής πορείας του εν λόγω κεντρικού τόπου σε σχέση με τον αστικό ιστό.
Αυτή η πληροφορία είναι εξαιρετικής σημασίας, καθώς διαμορφώνει μια ιδεολογική δομή της αξιολόγησης της πολιτιστικής κληρονομιάς, καθώς η πλατεία Ομονοίας φέρει μοναδική μνήμη της δημιουργίας της πόλης της Αθήνας. Το πρώτο σχέδιο της πλατείας στον χάρτη των Αθηνών χρονολογείται το 1833 από τους Κλεάνθη και Σάουμπερτ (Καρύδης, Δ., 2006).
Μετά την πρώτη διαμόρφωση και ένταξη της πλατείας στην πόλη, ο δημόσιος αυτός χώρος απέκτησε διαφορετική μορφή, είτε ορθογώνια το 1846, είτε κυκλική το 1954 (Καρύδης, Δ., 2006), και υπήρχαν πάντοτε μέσα μεταφοράς και συνδέσεις με άλλες περιοχές. Μπορεί να παρατηρηθεί πως η πλατεία Ομονοίας κυριάρχησε στο σχεδιασμό και στην αστική ανάπτυξη και εξελίχθηκε ως το κέντρο του αστικού ιστού και της χωρικής κληρονομιάς.
Ως την πρόταση της σύγχρονης σχεδιαστικής επιδίωξης του 2004, η πλατεία Ομονοίας ήταν γεμάτη ζωή, ένα ζωτικό μέρος της πόλης και της καθημερινής ζωής των πολιτών και των επισκεπτών (Μπίρης Κ. Η., 2005).
Παρότι, το σχέδιο της πλατείας κατά τη διάρκεια της συγκεκριμένης έρευνας -τη σχεδιαστική προσέγγιση του 2004 δηλαδή, (In.gr (2020), Η Ομόνοια αλλάζει πρόσωπο… ξανά – Αποκτά περισσότερο πράσινο, online: https://www.in.gr/2004/02/10/greece/i-omonoia-allazei-proswpo-ksana-apokta-perissotero-prasino/) ήταν αποτέλεσμα αρχιτεκτονικού διαγωνισμού με στόχο την ενίσχυση της σημασίας του κεντρικού χώρου των Αθηνών για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004, φαίνεται να επικρατεί ένα άχρωμο κενό, εξαιτίας του περίπλοκου χαρακτήρα.
Η καμπύλη μορφή δεν υιοθετεί συγκεκριμένη ταυτότητα, συνδυάζοντας ποικιλία χωρικών λεξιλογίων, καθώς η πλατεία συνδέει δύο αντίθετες πλευρές με πεζοδρόμηση, προσφέροντας μεν χώρο για παρατήρηση και στάση, κάτι που όμως σπάνια αξιοποιείται.
Η αδιάκοπη κυκλοφορία των οχημάτων, επιμένει στη διατήρηση της ασθενούς γκρι ατμόσφαιρας, με συνεχώς δυνατούς θορύβους και δυστυχώς το επίκεντρο της πόλης χρησιμοποιείται μόνο για υπόγειο πέρασμα και για μετακίνηση από και προς τις γραμμές μετρό.
Ο παρελθοντικός χαρακτήρας του τόπου αυτού ως σημείο αναφοράς έχει χαθεί και υπάρχει έντονη προτίμηση των υπόγειων περασμάτων κυρίως, είτε για διάσχιση δρόμων είτε για τη χρήση των γραμμών μετρό.
Λοιπόν, η απώλεια της ταυτότητας της κεντρικής πλατείας της Αθήνας, αποτέλεσε κίνητρο για τη διεξαγωγή της συγκεκριμένης έρευνας και ενεργοποίησε τη μελέτη, την ανακάλυψη και τη δημιουργία ενός τρόπου ερμηνείας της σύνδεσης του πυρήνα της Αθήνας, ο οποίος είναι η πλατεία Ομονοίας, με την πόλη και την καθημερινή, διαρκή και έντονη ζωή της.
Επρόκειτο για έναν έντονο πυρήνα των πολιτών, γεμάτο με διαφημίσεις, φώτα κα ζωή. Υπήρχαν ειδικοί ρόλοι των ανθρώπων συμπληρώνοντας τον χαρακτήρα του κέντρου της πόλης με τη φιγούρα τους, όπως για παράδειγμα ο εφημεριδοπώλης.
Η πλατεία είναι ένας σύνδεσμος μέσων μεταφοράς με δυναμικότητα κινήσεων των πολιτών, καθώς προέβαλαν λεωφορεία, τρόλεϊ, το τρένο και το τραμ ενισχύοντας την ευκολία μετακινήσεων ως σημαντική πρωτοβουλία του κεντρικού αστικού χώρου (Κρητσωτάκη, Β., 2018).
Όσον αφορά στην ψυχαγωγία, η Ομόνοια συνδυάζει ποικιλία επιλογών για ένα ενδιαφέρον διάλειμμα από τον ρυθμό της καθημερινότητας. Υπήρχαν πολλά θέατρα και σινεμά, καφέ γεμάτα συζητήσεις και άλλες δραστηριότητες, ζαχαροπλαστεία, ζυθοποιίες και φαρμακεία.
Μάλιστα, είναι γνωστό πως ενώ στα καφέ υπήρχαν συνευρέσεις όλων των κοινωνικών προελεύσεων, οι χώροι των φαρμακείων ήταν κυρίως σημείο συνάντησης των μορφωμένων και ακαδημαϊκών (Iefimerida (2019), Ραντεβού στο Μπακάκο – Το ιστορικό φαρμακείο της πόλης που αποτέλεσε σημείο αναφοράς των Αθηναίων, online: (εδώ).
Επίσης, μιας και η Ομόνοια ήταν το κέντρο της πόλης, υπήρχαν ξενοδοχεία γύρω από την πλατεία για να φιλοξενήσουν κάθε είδους επισκέπτη. Ήταν επιθυμητό να βρεθεί χώρος φιλοξενίας κοντά στο κέντρο, ώστε να είναι εύκολη η επίσκεψη της πόλης και η τακτοποίηση των απαραίτητων διαδικαστικών και γραφειοκρατικών ενεργειών (Γ.Σαρηγιάννης, Γ., 1994).
Ο σχεδιασμός της Ομονοίας σκόπευε στο συνδυασμό της ικανοποίησης των ποικίλων αναγκών των πολιτών σχετικά με την προμήθεια αγαθών από την αγορά (η οποία εκτείνεται στην περιοχή όπου βρίσκεται το Μοναστηράκι), τη διανυκτέρευση και φιλοξενία σε ξενοδοχεία, την ψυχαγωγία σε καφέ και φαρμακεία, αλλά και σε θέατρα και σινεμά.
Ήταν επίσης σημαντικό σημείο για τη διευθέτηση εργασιών σχετικά με γραφεία και υπηρεσίες. Φαίνεται πως η πλατεία Ομονοίας ήταν ένα μοναδικό και αδιάσπαστο κομμάτι της ολότητας του αστικού ιστού, άρρηκτα συνδεδεμένη με τη ζωή και τον καθημερινό ρυθμό της πόλης, καθώς το κέντρο ήταν διαρκώς ένας πόλος γεμάτος με την ενέργεια των πολιτών και επισκεπτών (Μπίρης, Κ.Η., 1966).
Εύκολα, λοιπόν, συνεπάγεται πως η πλατεία είναι ένας τόπος βαθιάς θεμελίωσης αξιών πολιτιστικής κληρονομιάς και προβάλλει με τη μορφή και τη σύνθεσή της το απτό αποτέλεσμα των άυλων αρετών της πόλης των Αθηνών.
Επιπλέον, αξίζει να τονιστεί ότι βασικό ενημερωτικό υλικό της έρευνας αποκτήθηκε μετά από συνεχή επικοινωνία και συχνές συναντήσεις με τα αρμόδια μέλη του «Αττικού Μετρό» (ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ Α.Ε. (2020), online: https://www.ametro.gr/), μέσω μιας εξαιρετικής συνεργασίας.
Κατά την εξονυχιστική ανάλυση της πλατείας Ομονοίας, δημιουργήθηκε η ανάγκη πρόσβασης στα ισχύοντα σχέδια του δημόσιου αυτού χώρου και τα υπεύθυνα μέλη του «Αττικού Μετρό» είχαν την ευγένεια και τη θέληση να αποδεχθούν την ενδιαφέρουσα συνεργασία και επικοινωνία για την παροχή υλικού, απαραίτητου για τη διεξαγωγή της εν λόγω μελέτης.
Με την κατανόηση των σχεδίων και την ερμηνεία των ειδικών αναγκών ενός τέτοιου εγχειρήματος σχετικού με το άνοιγμα της πλατείας Ομονοίας (κυριολεκτικά και μεταφορικά), η έρευνα και η πρόταση κατόρθωσαν να ικανοποιήσουν τεχνικές λεπτομέρειες και να συνδυάσουν την αστική σχεδίαση του δημόσιου χώρου με τους περιορισμούς των υπόγειων εγκαταστάσεων του μετρό (ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ Α.Ε. (2020), online: https://www.ametro.gr/).
Καθώς ο σκοπός αυτής της έρευνας αφορά στη σύνθεση ενός ρεαλιστικού τρόπου διαχείρισης των δυσκολιών των ισχυουσών συνθηκών ενός ευαίσθητου τόπου, που είναι ένα σύμπλεγμα αξιών πολιτιστικής κληρονομιάς και υποκείμενων χωρικών αρετών, αναδύθηκε η απαραίτητη ανάγκη συλλογής ικανού αριθμού σχεδίων του δημόσιου χώρου της Ομονοίας.
Επιπρόσθετα, ήταν εξίσου χρήσιμη η ερμηνεία της δυνατότητας μετάβασης και μετακίνησης με τον συνδυασμό των γραμμών του, που συνυπάρχουν και λειτουργούν συνεχώς κάτω από το επίπεδο της πλατείας Ομονοίας και του επιπέδου της υπόγειας μετακίνησης.
Χάρη, λοιπόν, στην προαναφερθείσα επαγγελματική συνεργασία με τα αρμόδια μέλη της ομάδας του «Αττικού Μετρό» και στον σεβασμό της έρευνας, αποκτήθηκε επαρκές σχεδιαστικό υλικό για την κατανόηση του τρόπου καθημερινής χρήσης του περίπλοκου δημόσιου χώρου, αλλά και για τη σύνταξη της βασικής πρότασης διαχείρισης, ανασχεδιασμού και ανάδειξης της σιωπηλής κληρονομιάς του τόπου.
2.2. Μέθοδος
Με τη συλλογή του προαναφερθέντος πολύτιμου υλικού, η μέθοδος περιλαμβάνει προσεκτική μελέτη λεπτομερειών με αναφορά σε ποικίλα δεδομένα του χαρακτήρα της πόλης. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε τις ποιότητες και τις δυναμικές του κεντρικού αυτού τόπου. Με αυτόν τον τρόπο, μπορεί να αποκαλυφθεί το αγνό νόημα, η κοινωνική και η δημόσια δύναμη. Αρχικά, στην Ομόνοια συναντώνται σημαντικά μέσα μεταφοράς και βασικοί οδικοί άξονες με δύο κορυφαία σημεία αφίξεων και αναχωρήσεων, το λιμάνι του Πειραιά και το αεροδρόμιο Ελευθέριος Βενιζέλος. Επίσης, στην ευρύτερη περιοχή της Ομονοίας βρίσκονται πολλά σημεία αναφοράς και τοπόσημα, με ιστορική, κοινωνική, περιβαλλοντική, πολιτιστική και εκπαιδευτική αξία.
Ακόμη ένας σημαντικός παράγοντας είναι η σχέση της κίνησης των πεζών και των οχημάτων στην πόλη και πιο συγκεκριμένα στο κέντρο της Αθήνας. Γι’ αυτόν το λόγο, οργανώθηκε συγκροτημένη σχετική μελέτη των κινήσεων αυτών και παρουσιάστηκε σε χάρτη με σημείωση των πεζοδρομήσεων και πεζοδρομίων, των μονοπατιών για πεζούς, των ανοιχτών και κλειστών στοών, καθώς επίσης αποτυπώθηκαν και οι βασικοί οδικοί άξονες για τα λεωφορεία, τα τρόλεϊ, τα αμάξια και οποιαδήποτε άλλα οχήματα.
Η πληροφορία αυτή δείχνει τη σύνδεση διαφορετικών περιοχών δηλώνοντας τη σημασία των μέσων μεταφοράς και της σχέσης μεταξύ αυτών και του κέντρου της Αθήνας και καταγράφηκε σε υπόβαθρο χάρτη. Το βασικό μέσο μεταφοράς είναι οι γραμμές 1 και 2 του μετρό, αλλά υπάρχουν πολλές γραμμές λεωφορείων και τρόλεϊ, που συνδέουν ποικίλες και απομακρυσμένες περιοχές.
Η πλατεία Ομονοίας είναι αδιαμφισβήτητα ένας σημαντικός πυρήνας μετάβασης, στέλνοντας και λαμβάνοντας κινήσεις και ροές. Η στρατηγική τοποθεσία συνδέει τη συνεχόμενα κινούμενη ενέργεια μακρινών και αντιδιαμετρικών σημείων της τεράστιας πόλης των Αθηνών και το γεγονός αυτό ενισχύει το νόημα του τόπου της Ομονοίας με την έννοια ενός γνωστού σημείου αναφοράς και αναγνώρισης.
Έχοντας, λοιπόν, σημειώσει τις δυναμικές του κεντρικού πυρήνα, η μελέτη συνεχίζει στην ανακάλυψη των προβληματικών καταστάσεων. Παρακολουθώντας τις χρήσεις και λειτουργίες των ισογείων και ορόφων των κτηρίων της Ομονοίας, αποδεικνύεται πως κυριαρχούν εμπορικές χρήσεις στο ισόγειο και υπηρεσίες και γραφεία στους παραπάνω ορόφους (Batoudi A., 2008). Το πιο σημαντικό συμπέρασμα είναι ότι δεν υπάρχει άμεση σχέση ούτε αλληλεπίδραση μεταξύ των κτηρίων, των λειτουργιών τους, των χρηστών αυτών και του δημόσιου χώρου της πλατείας.
Επιπλέον, υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον στα συμπεράσματα της μελέτης του είδους και χαρακτήρα της αγοράς γύρω από την πλατεία Ομονοίας. Με την καταγραφή δεδομένων και τη λήψη φωτογραφιών των πινακίδων των μαγαζιών, συνεπάγεται ότι υπάρχει διακριτά προφανής διαχωρισμός μεταξύ της ανατολικής και δυτικής περιοχής του σημείου της πλατείας. Στο ανατολικό μέρος, με κατεύθυνση προς το Σύνταγμα, τα μαγαζιά έχουν περίτεχνες επισημάνσεις με εντυπωσιακές μορφές και σχήματα για την διαφήμιση μεγάλων επωνυμιών και επικρατεί η απρόσωπη σχέση εξυπηρέτησης, υπακούοντας σε τυποποιημένες συμπεριφορές αυστηρών κανόνων για την ικανοποίηση των πελατών.
Έπειτα, είναι έντονη η παρουσία των τεχνικών προβολής και προώθησης αγαθών, καθώς τα μαγαζιά είναι μέλη μιας μεγαλύτερης αλυσίδας εθνικού ή ακόμη και παγκοσμίου βεληνεκούς. Αντιθέτως, η δυτική πλευρά της πλατείας, με κατεύθυνση προς το Μεταξουργείο, παρουσιάζει μεγάλη ποικιλία προέλευσης αγαθών – ανατολικών χωρών τις περισσότερες φορές με αντίστοιχο χαρακτήρα των εμπόρων, με μεγάλη επιλογή τύπων. Είναι έντονη η ευγένεια των εμπόρων για την προσφορά προσωπική και όσο το δυνατόν καλύτερη εξυπηρέτηση των πελατών.
Σ’ έναν τόπο με τέτοιο εύρος ποικιλίας της αγοράς, είναι ευκόλως επόμενο πως η πλατεία Ομονοίας έχει έντονη πολιτιστική λάμψη. Επιπρόσθετα με αυτό, η Ομόνοια υπήρξε το κέντρο των διαδηλώσεων και εκδηλώσεων κάθε τύπου οργανώσεων.
Συνεπώς, είναι ένας ζωντανός πυρήνας της πόλης με πολιτιστική πολυμορφία. Η ανάλυση αυτή είναι βέβαια μεγίστης σημασίας, καθώς επισημαίνει την πολύ-πολιτισμική ταυτότητα του τόπου της πλατείας Ομονοίας, με την αποκάλυψη πολυδιάστατου πυρήνα χαρακτηριστικών.
Η πολιτιστική ερμηνεία, λοιπόν, πρέπει να συνεχίσει με την εξερεύνηση των δρόμων γύρω από την πλατεία, με βασικά μέσα την παρατήρηση και τη φωτογραφία. Παρατηρήθηκε ότι οι δρόμοι παρουσιάζουν διαφορετικούς χαρακτήρες, καθένας με ιδιαίτερο ενδιαφέρον και μοναδικότητα.
Για παράδειγμα, οι οδοί 3ης Σεπτεμβρίου, Αγίου Κωνσταντίνου και Παναγή Τσαλδάρη παρουσιάζουν παρόμοια γνωρίσματα με την ενοχλητική παρουσία των οχημάτων, τα καταστήματα με τουριστικά είδη και είδη κινητής τηλεφωνίας στο ισόγειο των κτηρίων, καφέ και σνακ μπαρ για γρήγορη στάση και κτήρια παρατημένης παρελθοντικής γοητείας.
Οι οδοί Αθηνάς και Σταδίου έχουν επίσης καταστήματα στους ισόγειους χώρους, με μια μεγαλύτερη ποικιλία αγαθών (ειδικά στην Αθηνάς, όπου βρίσκεται και η Βαρβάκειος Αγορά). Έπειτα, υπάρχει η οδός Πανεπιστημίου με τα επώνυμα καταστήματα που ακολουθούν τεχνικές μάρκετινγκ, με τους δημόσιους χώρους και τις προτάσεις ψυχαγωγίας (θέατρα, σινεμά). Όλοι οι δρόμοι γύρω από την πλατεία Ομονοίας έχουν ενδιαφέρουσες οπτικές φυγές, εντυπωσιακές για τον περιηγητή, οι οποίες αξίζει να αναδειχθούν.
Θεωρία και εκτίμηση
Στο σημείο αυτό, η βασική ιδέα της πρότασης πρέπει να παρουσιαστεί. Ο σκοπός της μελέτης αυτής είναι η επισήμανση της ανάγκης ορισμού της ταυτότητας της πλατείας Ομονοίας, κάτι που φαίνεται να έχει καλυφθεί και αγνοηθεί.
Παρότι η ουσία και η δύναμη της τοποθεσίας έχουν επιβιώσει δίνοντας διαρκώς το παρόν σε κάθε σχεδιαστική επιδίωξη, οι ενέργειες και τάσεις των τελευταίων ανασχεδιασμών δεν έλαβαν ουσιαστικά υπόψη το πνεύμα αυτού του τόπου, με τον μοναδικό χαρακτήρα της συμπυκνωμένης αστικής εντύπωσης.
3.1. Θεωρία
Κατά τη διάρκεια της έρευνας και της ανάλυσης των αποτελεσμάτων, εκτιμήθηκε η ύπαρξη ενσωματωμένης δύναμης και σημασίας του πυρήνα της Ομονοίας για τον αστικό ιστό και αυτά τα χαρακτηριστικά πρέπει να αναδυθούν στην δημόσια επιφάνεια, ενισχύοντας το πολυδιάστατο κέντρο.
Το πρωταρχικό στάδιο της θεωρητικής σύνθεσης του χαρακτήρα της πλατείας Ομονοίας, είναι ο καθορισμός των αξιών πολιτιστικής κληρονομιάς, οι οποίες υπάρχουν και σιωπηλά επηρεάζουν την εικόνα και την εντύπωση της τοποθεσίας. Ο ειδικός και μοναδικός αυτός τόπος έχει δημιουργήσει και διαφυλάξει το παραδοσιακό πνεύμα ενός ιστορικού χρονολογίου και των βιωμάτων του αστικού χώρου.
Ο χρόνος, η ιστορία, η χρήση και η συνεχή σύνδεση με τον αστικό ιστό ταρακούνησαν τις πολιτιστικές αξίες αυτού του τόπου (Riegl, A., 1982). Μιας και η πλατεία Ομονοίας είναι η καρδιά της Αθήνας, η ύπαρξή της επιβεβαιώνεται από τις ιστορικές πηγές (Skayannis, P., 2012), ορίζοντας την χρονική και ιστορική αξία. Μάλιστα, καθώς αυτός ο τόπος αντιπροσωπεύει έναν πολύ-λειτουργικό πυκνωτή με μεταβάσεις, συνδέσεις και αναφορές, η Ομόνοια παρέμεινε δραστήρια και ενεργή για κάθε είδους προσφερόμενη δημόσια υπηρεσία.
Η ενυπάρχουσα πολιτιστική αξία ξετυλίγεται με ανεκτίμητο τρόπο στο πέρασμα του χρόνου, προκαλώντας νοσταλγία για την παρελθοντική εικόνα της πλατείας Ομονοίας με τα εντυπωσιακά καφέ, τα φαρμακεία των διαλογιζόμενων, τα νόστιμα ζαχαροπλατεία, τις ζωηρές φωνές και τα πολυτελή ξενοδοχεία του κέντρου (Νεοελληνική Ιστορική Συλλογή Κωνσταντίνου Τρίπου – Φωτογραφικό Αρχείο Μουσείου Μπενάκη, online: https://apotis4stis5.com/vintage/17535-kafe-stin-palia-athina).
Αυτός ο τόπος ενσωμάτωσε το πνεύμα της πόλης, εμπνέοντας τόσο τους πολίτες όσο και τους ταξιδιώτες, να τον επισκεφθούν, να τον χρησιμοποιήσουν, να τον απολαύσουν και να τον οικειοποιηθούν με τις λειτουργείες και τις τοποθετήσεις εξαιρετικών δημόσιων επιλογών κοινωνικοποίησης, με ταυτόχρονο θαυμασμό του πυρήνα της Αθήνας (Λεύκωμα “ΑΘΗΝΑΙ”, ημ. Έκδοσης:1925).
Το κεντρικό μέλος της ολότητας της πόλης απέκτησε έναν επιθυμητό και εντυπωσιακό χαρακτήρα για κάθε επισκέπτη, προσφέροντας ευγενώς και ομαλά την ουσία μιας δυναμικά εξελισσόμενης αστικής ροής. Επιπλέον, το κέντρο ήταν ένας εκπληκτικός τόπος σύνδεσης της ποικιλίας των αστικών λειτουργιών, όπως η κεντρική αγορά, οι γραφειοκρατικές διαδικασίες, τα γραφεία, αλλά και οι διοικητικές υπηρεσίες.
Εν κατακλείδι, η κυριαρχία των ενυπαρχουσών αξιών πολιτιστικής κληρονομιάς και ειδικά η άυλη επιρροή των σιωπηλών αρετών, αποκαλύπτουν βαθιά δυνατά σχεδιαστικά στοιχεία, τα οποία ασφαλώς πρέπει να αξιολογηθούν ως κυρίαρχα της πρότασης.
Αυτό αξίζει να συμβεί διότι τα προαναφερθέντα στοιχεία είναι ικανά να αναδείξουν την κρυμμένη ομορφιά της αστικής κληρονομιάς, η οποία συνυπάρχει με την κεντρική τοποθεσία της πλατείας Ομονοίας και μπορούν να συντάξουν βασική υπενθύμιση της σημασίας του τόπου. Η θεωρία της αποκάλυψης του νοήματος του κέντρου είναι ουσιαστικά θεμελιωμένη στον ορισμό των αξιών πολιτιστικής κληρονομιάς καθώς και της διαχρονικής ιστορικής δημόσιας μνήμης.
3.2 Εκτίμηση
Προκειμένου να διαμορφωθεί η εκτίμηση της έρευνας για τη σύνταξη της σχεδιαστικής πρότασης, υπάρχει ανάγκη για ακρίβεια αποτύπωσης των προβληματικών συνθηκών και ακολουθεί έπειτα η ανάπτυξη των δυναμικών του κέντρου της Αθήνας. Με αυτόν τον τρόπο, η κυρίαρχη πρόταση μπορεί να συνοψιστεί σε ένα κυκλικό σχέδιο εκφράζοντας το ζωτικό κεντρικό σημείο της καρδιάς της πόλης, που μπορεί να επισημανθεί με το άνοιγμα της πλατείας Ομονοίας.
Ο σκοπός είναι η επίτευξη ενός σχεδίου ενός ζωντανού κέντρου της πόλης για τον πολίτη, τον ταξιδιώτη και τον επισκέπτη. Διαμορφώνεται ένα σημαντικό και πιλοτικό μέρος ολόκληρου του αστικού ιστού, καθώς είναι ένας ενεργοποιημένος πυρήνας που προσφέρει καθημερινές δραστηριότητες της ζωής της πόλης. Επιπλέον, υπάρχει ισχυρή σύνδεση με τα κτήρια, τις οδούς και τις οπτικές φυγές γύρω από την πλατεία, καθώς και αναπτύσσονται συσχετίσεις με τις τριγύρω γειτονιές και περιοχές.
Η πρόταση διαχείρισης της Ομονοίας βασίζεται στη δημιουργία πεζοδρομήσεων στους δρόμους που έρχονται σε επαφή με την πλατεία, στοχεύοντας τη διευκόλυνση της κίνησης των πεζών. Οι νέες πεζοδρομήσεις αφορούν την περιοχή μεταξύ των οδών Βερανζέρου, Σωκράτους, Ευρυπίδου και Αιόλου, με μοναδική εξαίρεση των οδών Πειραιώς και Σταδίου. Καθώς η Ομόνοια είναι σημαντικό μέρος μεταβάσεων, δεν εξαφανίζονται εντελώς τα οχήματα, αλλά περιορίζονται ώστε να ελαττωθεί η ενόχληση που προκαλείται και να ελευθερωθεί η περιήγηση των πεζών. Η εναλλακτική διαδρομή των οχημάτων έχει μελετηθεί επαρκώς, προκειμένου να ικανοποιηθούν οι εφικτές οδικές συνδέσεις.
Έπειτα, συνίσταται εντόνως η απαρχή μιας πολιτικής επανάχρησης των κενών και ανεκμετάλλευτων ισόγειων χώρων της Ομονοίας, κυρίως γύρω από την πλατεία και μετά σε όλη την περιοχή των πεζοδρομήσεων. Αυτοί οι χώροι μπορούν να αποκτήσουν λειτουργίες αποθήκευσης εξοπλισμού εξωτερικών εκθέσεων, εργαστηρίων, προβολών ή ακόμη και διαλέξεων και ομιλιών σε ανοιχτό χώρο. Με αυτόν τον τρόπο, αναπτύσσεται άμεση και ζωντανή σύνδεση μεταξύ της πλατείας και των κτηρίων, τα οποία πλέον συνεργάζονται αρμονικά με τον δημόσιο χώρο.
Αποτελέσματα και Συζήτηση
Τη συστηματική συλλογή δεδομένων ακολούθησε η ερμηνεία του τόπου και η ανάλυση της κατάστασης και εικόνας της πλατείας Ομονοίας. Το στάδιο της πρότασης της έρευνας αφοσιώνεται στη διαμόρφωση ενός ισχυρού πυρήνα, με άρρηκτα ενσωματωμένες τις αξίες πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου, προερχόμενες από την διακριτά εμφανή και συγκλονιστική ιστορία, η οποία μπορεί ακόμη να εντοπιστεί στον αστικό ιστό.
Βελτιώνοντας και ενισχύοντας τις αστικές αναφορές και τις δημόσιες μορφές, τα θεμέλια της σημαντικής εκτίμησης του τόπου αυτού συντίθενται από αγνοημένα αλλά υπάρχοντα δημόσια στοιχεία, όπως οι οδικοί άξονες, η σχέση μεταξύ ιστορικών σταδίων των κτηρίων, τις οπτικές φυγές, τις ποιότητες του εδάφους και της επιλεγμένης ποικιλίας των υλικών. Καθώς η πλατεία είναι ένας δυναμικός χώρος, με προγενέστερες επιδιώξεις μεταμόρφωσης, μπορεί να επηρεάσει το σχήμα και τη μορφή, αλλά ταυτόχρονα είναι ο κυρίαρχος κόμβος του κέντρου της Αθήνας, συνοψίζοντας την έννοια του πυρήνα της πόλης με τις περιεχόμενες αρετές.
Αναφορικά με τη σφαιρική διαμόρφωση της καρδιάς της Αθήνας, ένα πολύ σημαντικό ζήτημα είναι η ρύθμιση της κυκλοφορίας των οχημάτων γύρω από την πλατεία Ομονοίας και στα περίχωρα του κέντρου. Η βασική πρόταση θεμελιώνεται σε ένα μοντέλο πεζοδρομήσεων γύρω από την πλατεία, προκειμένου να ενισχυθεί η χρήση και η οικειοποίηση του δημόσιου χώρου από τον περιηγητή και τον πολίτη και να εγγυηθεί η αναβάθμιση του κέντρου που θα προσδώσει ανάσα στην πόλη.
Υπάρχει το εναλλακτικό σενάριο κυκλοφορίας οχημάτων στους παράλληλους δρόμους της πλατείας, επιτρέποντας όμως το πέρασμα των μέσων μεταφοράς (λεωφορεία και τρόλεϊ) γύρω από την πλατεία, καθώς επίσης και των οχημάτων για φόρτωση και εκφόρτωση εμπορευμάτων. Επομένως, η Ομόνοια και η πλατείας της ανήκει στο ζωντανό κέντρο της πόλης και το χαρακτηριστικό της μετάβασης και της σύνδεσης παραμένει εμφανές και καθοριστικό για τη συνολική ταυτότητα της καρδιάς της Αθήνας.
Οπότε, έχοντας κατοχυρώσει έναν εναλλακτικό πολεοδομικό σχεδιασμό, φιλικό για την ελεύθερη οικειοποίηση από κάθε δημόσιο επισκέπτη, μπορεί πλέον να οργανωθεί περεταίρω η ερμηνεία και προσέγγιση της πρότασης ανασχεδιασμού της πλατείας Ομονοίας.
Το βασικό σχέδιο της πρότασης για την πλατεία Ομονοίας φέρει κυκλική μορφή για την επισήμανση του νοήματος του κεντρικού σημείου της πόλης, του πυρήνα, της αστικής καρδιάς η οποία εναρμονίζεται με στη σύνθεση της ιδέας σύμφωνα με τους βασικούς οδικούς άξονες. Ο σοβαρός ρόλος του άξονα των οδών 3ης Σεπτεμβρίου και Αθηνάς είναι προφανής στο σχέδιο της πλατείας ως ένα σχηματισμένο κεντρικό κενό της κυκλικής μορφής, επιτρέποντας την ορατότητα των χαμηλότερων επιπέδων της μετάβασης και υπόγειας κυκλοφορίας και του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου.
Η σύνδεση με τα στρώματα αυτά δεν είναι μόνο ορατή, αλλά υπάρχει ο ήχος, οι εμφανείς δημόσιες κινήσεις και λειτουργίες, οι οποίες συμβάλουν στην ανάδυση του πολυ-επίπεδου πυρήνα της πλατείας Ομονοίας. Υπάρχουν γέφυρες για τους πεζούς ώστε να διασχίζονται τα μέρη της «ανοιχτής» πλατείας.
Στο επίπεδο της πλατείας, υπάρχουν τρεις βασικοί χώροι με ακολουθία ίδιων συνθετικών χειρισμών. Το πρώτο σημείο είναι ο κήπος, γεμάτος με μικρές πολύχρωμες φυτεύσεις με μοναδικά φυσικά αρώματα. Η ιδέα αυτή είναι ευαίσθητα οργανωμένη από την επικοινωνία με ζωντανές φυσικές υφάνσεις του αστικού ιστού, συνθέτοντας ένα έντονο μωσαϊκό φρεσκάδας, κάτι που αδιαμφησβήτητα χρειάζεται στην ένταση της καθημερινής αστικής ρουτίνας.
Η συνθετική κλίμακα τριγωνισμών παρουσιάζεται μικρή σε αυτό το σημείο και αναπτύσσεται μεγαλύτερη κατά την πορεία προς τους άλλους δύο χώρους της σύνθεσης. Ο δεύτερος χώρος της πλατείας αφορά σε έναν τόπο συναντήσεων και σημείου αναφοράς, που προσφέρεται για παρατήρηση της αστικής ζωής και της δημόσιας κίνησης αλλά και για απόλαυση ενός διαλείμματος από την πιθανή πίεση της ημέρας στην πόλη. Υπάρχουν κεκλιμένα επίπεδα ξύλινων τριγωνισμών με σανίδες, με ένα παιχνίδισμα εναλλαγών ύψους.
Αυτό το σχέδιο επικοινωνεί αρχιτεκτονικά με τον μικρό αστικό κήπο του πρώτου χώρου και είναι αφοσιωμένο για δημόσια χρήση, προσφέροντας έναν απαραίτητο χώρο παύσης. Ο τελευταίος χώρος της προτεινόμενης σύνθεσης της πλατείας, είναι μια μικρή στεγασμένη αγορά, ακολουθώντας μεγαλύτερης κλίμακας τριγωνισμούς στο ξύλινο δάπεδο σανίδων.
Υπάρχουν πάγκοι για τους ανθοπώλεις, τα τοπικά προϊόντα και γλυκά, τα βιβλία, τα αιθέρια έλαια και μπαχάρια, τα αποξηραμένα φρούτα, τις χειροτεχνίες και άλλα αγαθά. Έχει, ακόμη, μελετηθεί ένας χώρος αφοσιωμένος στις εξωτερικές εκθέσεις με φωτογραφίες, σχέδια ή πίνακες, με τον απαραίτητο εξοπλισμό να στεγάζεται στα εντοπισμένα κενά ισόγεια γύρω από την πλατεία, που αξιοποιούνται για επανάχρηση στο σχεδιασμό.
Συνοψίζοντας, η ανωτέρω περιγραφή της βασικής πρότασης ανασχεδιασμού της πλατείας Ομονοίας είναι μια ουσιαστική πρόκληση ερμηνείας των αξιών πολιτιστικής κληρονομιάς του πνεύματος του δημόσιου αυτού τόπου, δημιουργώντας ένα εγχείρημα υλικής μορφής της ανάλυσης και σημασίας της πλατείας.
Συμπεράσματα
Εν κατακλείδι, το άνοιγμα της πλατείας Ομονοίας αναπτύσσει τους απαραίτητους χειρισμούς της επανεμφάνισης των σιωπηλών αρετών του ιστορικού κεντρικού τόπου. Παρότι η τοποθεσία του κέντρου παραμένει η ίδια ανά το πέρασμα των χρόνων, η μοναδικότητα της σημασίας του αστικού πυρήνα εκτιμήθηκε να ελαττώνεται σταδιακά.
Το περιεχόμενο και το νόημα της πλατείας Ομονοίας αμελούνται και αυτό δημιουργεί στον αστικό πληθυσμό (πολίτες, επισκέπτες, καθημερινοί χρήστες των γραμμών του μετρό) τη συνέχεια μιας συμπεριφοράς βασισμένης στην αδιαφορία.
Αλλά ο συγκεκριμένος τόπος ποτέ δεν έπαψε να αποτελεί έναν πυκνωτή πολιτιστικών αξιών και δημόσιας μνήμης της πόλης, καθώς είναι ουσιαστικά συνδεδεμένος με τον αστικό ιστό και αποτελεί ένα σημαντικό σημείο αναφοράς της πόλης της Αθήνας, συνδυάζοντας το σύμπλεγμα μεταβάσεων και μετακινήσεων.
Με τη βοήθεια της συλλογιστικής αξιολόγησης των παραδοσιακών αξιών, το εν λόγω σημείο μπορεί να οριστεί ως εκκίνηση κάθε σημειολογικής διαδρομής, χάρη στη δυναμική και ισχυρή σύνθεση της σημασίας της πόλης και ταυτόχρονα είναι σημείο αναφοράς για κάθε επισκέπτη, προσεγγίζοντας στα περίχωρα κάθε ενδιαφέρον μέρος της πρωτεύουσας.
Πολλά τοπόσημα βρίσκονται γύρω από την πλατεία και συνεπώς υποδεικνύεται το πολυ-λειτουργικό νόημα της Ομονοίας, καθώς συλλέγει πολιτιστικές, κοινωνικές, περιβαλλοντικές, εκπαιδευτικές και ιστορικές αξίες και αναφορές κληρονομιάς.
Οι προτεινόμενοι συνθετικοί χειρισμοί επιδιώκουν να ενσωματώσουν τα ουσιαστικά νοήματα της μοναδικότητας του τόπου και δημιουργούν μια ακέραιη καρδιά της πόλης, άμεσα προσφερόμενη και ανοιχτή σε όλους. Η πόλη της Αθήνας αποτελεί, πλέον, μια καλά συνδεδεμένη και ζωντανή ολότητα με την καρδιά της στο κέντρο της πόλης, την πλατεία Ομονοίας, η οποία ανοίγεται στο δημόσιο χώρο της Αθήνας.
Τίτλος εργασίας:Το άνοιγμα της πλατείας Ομονοίας στο δημόσιο χώρο της Αθήνας,Τύπος:Διπλωματική εργασία, Σχολή:Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικοών (Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο),Φοιτήτρια:Μαρίνα / Παναγιώτα Νάστου (Αρχιτέκτονας Μηχανικός ΕΜΠ | MainHeritageManagementKENT–AUEB | Μέλος Έδρας UNESCOCon–E–Ect «Προστασία και διατήρηση σε Παρόχθια και Δελταϊκά Οικοσυστήματα και ανάπτυξη του Οικοτουρισμού» | Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελλάδος,Επιβλέπων καθηγητής:Βασίλης Γκανιάτσας,Σύμβουλοιεργασίας:Μαρία Μάρκου – Μαρίνα Μωρέττη,Συνεργάτες εργασίας:Πολυξένη Αντωνίου – Δημήτρης Σφετικόπουλος (Μέλη αρχιτεκτονικού τομέα του «Αττικού Μετρό»), Ημερομηνία:Ιούλιος 2019
Ευχαριστίες
Για τη συγκρότηση, οργάνωση και πρόταση του εγχειρήματος, έπαιξε εξαιρετικά σημαντικό ρόλο η συνεισφορά και συμβολή συγκεκριμένων ανθρώπων, στους οποίους αφιερώνεται ένα μεγάλο και εγκάρδιο «ευχαριστώ».
Συγκεκριμένα, η Μαρίνα / Παναγιώτα Νάστου ευχαριστεί:
τον επιβλέποντα καθηγητή Βασίλη Γκανιάτσα,
τους συμβούλους Μαρία Μάρκου και Μαρίνα Μωρέττη
τα μέλη του αρχιτεκτονικού τομέα του «Αττικού Μετρό», Πολυξένη Αντωνίου και Δημήτρη Σφετικόπουλο.
Χάρη στην καθοδήγηση, συμβουλή, στοιχεία και άριστη επικοινωνία των προαναφερθέντων έγινε εφικτή η σύνθεση του ανοίγματος της πλατείας Ομονοίας στο δημόσιο χώρο της Αθήνας.
Βιβλιογραφία
Αραβαντινός, Α. (2007), Πολεοδομικός Σχεδιασμός, Για μια βιώσιμη ανάπτυξη του αστικού χώρου, Εκδ. Συμμετρία, Αθήνα.
Καρύδης, Δ. (2006), Τα επτά βιβλία της Πολεοδομίας, Παπασωτηρίου. Δ. Φιλιππίδης (2009), EphemeralandEverlastingAthens, PIOP.
Κρητσωτάκη, Β. (2018), Δημόσια και ιδιωτική σφαίρα στο κέντρο της Αθήνας. Σημείο τομής: Ομόνοια, Μεταπτ. Διπλ. Εργασία., Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, http://www.arch.ntua.gr/resource/14064.
Κορρές, Μ.(2010),Οι πρώτοι Χάρτες της πόλεως των Αθηνών. Κορρές Μ (επιμ.), Αθήνα: Μέλισσα.
Λαγονιάνη, Μ., Χούλια, Σ., Πατσιάδου, Λ. κ.α. (2005), Η πολεοδομική εξέλιξη της Αθήνας, Υπουργείο Πολιτισμού, Παιδείας και Θρησκευμάτων, Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς, Διεύθυνση Μουσείων – Τμήμα Εκθέσεων και Μουσειολογικής Έρευνας, onlinepdf (εδώ).
Λεύκωμα “ΑΘΗΝΑΙ”, ημ. Έκδοσης: 1925.
Μαρμαράς, Ε. (2012), Για την αρχιτεκτονική και την πολεοδομία της Αθήνας, Δεκατέσσερα κείμενα και ένα αρχείο, Εκδ. Παπαζήσης, Αθήνα.
Μπίρης, Κ. Η. (1966), Αι Αθήναι: Από του 19ου εις τον 20ον αιώνα, Αθήνα: Καθίδρυμα πολεοδομίας και ιστορίας των Αθηνών.
Μπίρης Κ. Η., (2005), Αι Αθήναι. Από του 19ου εις τον 20ον αιώνα, Αθήνα.
Σαρηγιάννης, Γ. (2000), Αθήνα 1830 – 2000: εξέλιξη, πολεοδομία, μεταφορές, Εκδ. Συμμετρία, Αθήνα
Σαρηγιάννης, Γ. (Ιανουάριος 23, 1994), Το αθηναϊκό σταυροδρόμι: η κοινωνική σύνθεση και οι χώροι συναθροίσεων των Αθηναίων στην πολύπαθη Αθήνα, Επτά Ημέρες Καθημερινή.
Aloïs Riegl, Moderne Denkmalkultus: sein Wesen und seine Entstehung, (Wien: K. K.) | Zentral-Kommission für Kunst- und Historische Denkmale: Braumüller, 1903). Translation first published as Aloïs Riegl, »The Modern Cult of Monuments: Its Character and Its Origin,» translation | Kurt W. Forster and Diane Ghirardo, in Oppositions, n. 25 (Fall 1982), 21-51.
Batoudi A.(2008)Study of urban planning and traffic elements of Omonoia Square and other squares of the center of Athens, proposal of reformation of Omonoia square, thesis, Athens, National Technical University of Athens.
Skayannis, P. (2012), THE SQUARES OF ATHENS: THE PAST AND THE NEW PLANNING CHALLENGES, AESOP 26th Congress, Ankara, Turkey, 11-15 July, 2012.
Διαδίκτυο
Iefimerida (2019),Ραντεβού στο Μπακάκο – Το ιστορικό φαρμακείο της πόλης που αποτέλεσε σημείο αναφοράς των Αθηναίων, online:(εδώ).
English description:Diploma thesis by Marina-Panagiota Nastou, entitled “Opening Omonoia square to the public space of Athens”, was presented on July 2017 at the Department of Architecture of National Technical university of Athens and was supervised by Vassilis Ganiatsas.
Abstract
Opening Omonoia square to the public space of Athens reveals the multidimensional center of the city. The study of the chronology, the timeline history of the spatial transformation led to the discovery of the values assessment of this heritage, as well as to the detection of the potential embedded powers and the problems of the core of the city. It is thus clear that the originally verified identification of the center is vital. Hence, the specific research recognizes this need as primary and aims to the activation of the central square of Athens through its connection with the existing city structure, which consists of the buildings, the roads, the regions, the perspectives and the points of view. With the creation of a central pedestrian zone and a suggestion of an alternative mode of circulation of the vehicles, the center communicates with the city by exploiting the unused places of ground floors which open to the public space.
More specifically for the Omonoia square, after having contact and meetings with ‘Attico metro’ of Athens, the current restrictions of the design of this space were taken into deep consideration and smoothly incorporated to the whole synthesis, which is based on the city axles. With the literal opening of this central place, the hidden levels appear visible and facilitate the communication, recreating a location of respiration and invitation to the city population to interpret the significance of the center. Thus, the square is friendly to any kind of the city public, offering an invitation to walk to the west spot with the colorful plants and discrete paths, to rest and watch the public life and interactive movement, to visit the small open market, full of color, smells, voices and laughs. All of the mentioned elements are descriptions of the spaces of the square, following a synthetically common design. Summing up, the Omonoia square faces creatively the difficult reality and it is connected to the public through the revelation of the heart of Athens.
“Key words: city center, public space, values assessment, identification of the center, city axles, heart of Athens”.
It is a fact that, in every city center, the public spaces are of great importance not only for the completion of design of the urban web, but also for the society and the rhythm of daily life. A central square is the core of a vivid city, full of movements, combining means of transport and connecting diverse regions. Also, squares and urban places bear heritage values, as well as a summary of the city creation. It could be said that they form a tangible description of the timeline of any city creation and they are the opportunity of reconciliation of the inhabitants with the open space.
It goes without saying that heritage values are profoundly embedded into the squares, as they coexist with the tradition and the meanings of a place. In the case of Omonoia square, it represents the heart of Athens, not only due to the pivotal location, but also describing a long history in urban planning and social principles, which have been lasting and moving among time.
Along with the emergence of the design of Athens, Omonoia square was sensitively created as the heart of the city, dominating in the beginning of urban planning and functional organization (TheurbandevelopmentofAthensfromthefirstinhabitanceuntilthepresentdayAnamazingexplorationthroughtime, online pdf (here – Page 22).
Nevertheless, the observation of the historic urban timeline reveals a decline in the efficient interpretation of heritage values of this place and an underestimation of the wholeness of significance. Unfortunately, during the reformation of the square for the Olympic Games in Athens 2004 (Enikos.gr, (2020), Η πλατεία Ομονοίας: η εξέλιξή της μέσα από φωτογραφίες, online: https://www.enikos.gr/society/703591/plateia-omonoias-i-exelixi-tis-mesa-apo-photografies) some of the fundaments of the heritage assessment have been hidden and, therefore, ignored. After several trials of design modifications, it represents a place with subjective strengths and silent potentials, leading to the gradual lost of its public character.
The absence of the indispensable interpretation of the profound uniqueness and significance provokes a tendency of public neglection of the historic virtues and heritage values, obtained by the passage of the eras and embedded in the urban impression of the place (ΚορρέςΜ., 2010). Of course, this condition had better be mitigated, so as to empower and enlighten the value of the city center. This realization leads to the persistent analysis of the current situation and of the discovery of an impressive place timeline, aiming to the suggestion of revelation of the authentic spirit of the place, concluding to the pursuit of the essential design of Omonoia square.
Thus, the scope of this research is to take advantage of the existing hidden virtues and meaning perspectives of Omonoia square and to enlighten them, synthesizing the reconnection of this central public space to the urban city web and the daily routine of Athens.
It has to be accentuated that the specific research was conducted during the year 2016-2017, when Omonoia square presented the configuration of the reformation of 2004.
It goes without saying that the critical comments and the values assessment were settled with respect to the impression, notions, function and overall concept of that structure of the square (Greek Travel Pages, (2020), Athens’ Central Omonia Square to Undergo Restoration, online: https://news.gtp.gr/2019/01/24/athens-central-omonia-square-set-undergo-overhaul/, Greek city times, (2019), OmoniaSquaresettoreceiveamuch–neededrevamp, online: https://greekcitytimes.com/2019/01/25/omonia-square-set-to-receive-a-much-needed-revamp/).
Material and Method
To begin with, the chronological study of the periods and the shapes of the square are important so as to understand the previous stages of the central public space and its consequences to the citizens. There has been discovered an interesting history of diverse designs and functions of the square and consequently the relation of the square to the city changed through the passage of time. This information is evaluated as precious material for the specific research, which is collected and assessed under scrutiny so as to form the followed method for the interpretation of the place and the final design proposal.
2.1 Material
First and foremost, the interpretation and understanding of the public space of Omonoia implies the collection of historic data and development course of the specific central place of the urban web. The emerged information is of great value, as it forms a conceptual structure of heritage assessment, due to the fact that Omonoia square bears unique memory of the creation of the city of Athens.
The first design of the square in the map of Athens appeared in 1833 by Kleanthis and Shaubert (Καρύδης, Δ., 2006). After the first configuration and introduction of the square to the city, this public space obtained different shape, either rectangular at 1846 or circular at 1954 (Καρύδης, Δ., 2006) and there were always means of transport and connections with other regions. It can be observed that Omonoia square dominated at the design and development of the city and it proceeded as the center of the urban web and the spatial heritage.
Until the configuration of the modern pursuit of 2004, Omonoia square was full of life, a vivid part of the city web as well as of the daily routine of the citizens and visitors (Μπίρης Κ. Η, 2005).
Although the shape and the design of the square of the reformation of 2004 are the result of an architectural competition (In.gr (2020), ΗΟμόνοιααλλάζειπρόσωπο… ξανά – Αποκτάπερισσότεροπράσινο, online: https://www.in.gr/2004/02/10/greece/i-omonoia-allazei-proswpo-ksana-apokta-perissotero-prasino/) aiming to reinforce the importance of the central space for the Olympic Games of 2004, it unfortunately presents a colourless void, due to a complicated character.
The total curved form lacks specific character, combining various space languages, as the square connects two opposite sides with pavement, offering some place for observation and standing, which is scarcely used. The constant vehicle circulation insists on maintaining the ‘illness’ of the grey atmosphere, with continuous loud sounds and unfortunately the epicentre of the city is only used for underground passages and for the movement towards and from the metro lines.
The previous characteristic of a reference point has been eminently lost and people prefer mostly the underground passages, either for crossing the roads or for using the metro lines. Because of the lack of the identity of the central square of Athens, this research was motivated so as to study, to discover and to create an interpreted way of connecting the core of Athens, which is summarized in Omonoia square, with the city and its daily vigorous life.
The central square of Athens has a great memorable history, as it was a space full of experiences. It is a landmark of a space of memories, feelings, sounds, perfumes, pastries, meetings and conversations ( Lifo, (2020), Λούστροι, κουλουρτζήδεςκαιτραμμεάλογαστηνΠλατείαΟμονοίας, online: https://www.lifo.gr/articles/athens_articles/237146/loystroi-koyloyrtzides-kai-tram-me-aloga-stin-plateia-omonoias). It was an intense core for the citizens, full of advertisements, lights and life.
Therewerespecial roles of the people around the square, completing the character of the city center with their figure, as for example the newspaper seller. This place is a conjunction of means of transport with dynamic movement of the people, as there were buses, trolley buses, the train and the tramway, reinforcing the facility of transport as a significant priority of a central urban space ((Κρητσωτάκη, Β., 2018). As far as entertainment is concerned, Omonoia combines many choices for an interesting pause from the daily routine.
There were many theatres and cinemas, cafes full of conversations and activities, patisseries, breweries and pharmacies, where educated people had their meetings, compared to the cafes, where there were all social proveniences (Iefimerida (2019), Ραντεβού στο Μπακάκο – Το ιστορικό φαρμακείο της πόλης που αποτέλεσε σημείο αναφοράς των Αθηναίων, online: (here). Also, as Omonoia is the city center, there were hotels around the square so as to accommodate any kind of tourist. It was desirable to reserve a shelter in the center so as to visit the city and to take care of any kind of administrativeprocedures and bureaucracies (Σαρηγιάννης, Γ., 1994).
The aim of the design of Omonoia square was to define a central point which is capable of combining the satisfaction of the diverse needs of the citizens related to the market (which is extended at the neighbour area of Monastiraki), the accommodation and hospitality at hotels, the entertainment at the cafes and the pharmacies, the cultural offer of the theatres and the cinemas, but also the organization of bureaucratic tasks at the offices providing services. It seems that Omonoia square was a unique and integrate piece of the whole city web, very well connected to the urban life and daily routine, due to the fact that the center was always full of life and of energy of the citizens and visitors (Κώστας Η. Μπίρης, Κ.Η., 1966). It goes without saying that the square is a place with profound heritage values, essentially connected to the society, providing with its shape and synthesis the tangible effect of intangible characteristics of the city of Athens.
Moreover, it should be accentuated that basic informational material was obtained through constant communication and frequent arrangements with responsible administrator members of ‘Attico Metro’ (ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ Α.Ε. (2020), online: https://www.ametro.gr/), through an exquisite collaboration. Analysing with detail Omonoia square created the need to discover the current plans and designs. ‘Attico metro’ had the generosity and the kind willing to accept the interesting collaboration and communication for the data needed for this research. With the study of the designs and the understanding of the special needs of such a venture of opening Omonoia square (literally and metaphorically), the research and the proposal accomplish to satisfy all the technicalities and to combine the urban design of a public space with the restrictions of the underground metro stations (ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ Α.Ε. (2020), online: https://www.ametro.gr/).
As the purpose of this research is settled on the realistic management of the difficult current conditions of a sensitive place, a complex of heritage values and subtle spatial virtues, there was an indispensable need of collecting the current designs and plans of the public square. In addition to that, there was the essential need of interpreting the transition and transport cooperation of the metro lines, which coexist and function constantly bellow the layer of Omonoia square and the concourse level. Thanks to the professional cooperation of the responsible staff of ‘Attico metro’, respecting the aim of the research, there is efficiency of design material so as to understand the daily use of this complex public space, as well as to proceed to the main proposal of management, reformation and enlightening the silent heritage of the place.
2.2. Method
With the collection of the mentioned valuable material, the method is consisted of cautious research with technicalities, which refer to diverse data of the character of the city. It is important to understand the qualities and the potentials of this central place. In this way, the pure meaning and the social and public strength of the square will be revealed. Firstly, Omonoia is a space with transits and connections of means of transport and with basic road axles of two definitive points of arrivals and departures, the port of Pireaus and the airport of Eleftherios Venizelos. Also, Omonoia has many significant places and landmarks around her, with historic, social, environmental, cultural or educational value.
An important factor is the relation of movement of pedestrians and vehicles to the city and most importantly to the center of Athens. For this reason, a research was carried out so as to efficiently present the notation of the pavements, the sidewalks, the streets for pedestrians, the galleries and the loggias as well as the basic road axles for bus, trolley bus, cars and other vehicles. The connection of diverse regions is shown in the maps with this information. In addition to the pedestrian movement and the road axles, the means of transport and the relation between them and the center of Athens are indicated.
The basic means of transport is the metro lines, which include metro line 1 and metro line 2, but there are many buses and trolley buses which connect various regions, as well. Omonoia square is undoubtedly an important conjunction of transportation, which sends and receives movements and flows. The location is strategic for the flowing connection of distant and anti-diametrical points of the immense city of Athens and this fact reinforces the meaning of the place of Omonoia with the sense of a well-known point of reference and of acknowledgement.
Afterhavingnotedthepotentialsofthiscentralplace, the study couldcontinuewiththe discovery and analysis ofsomeproblematicsituations. Watching the uses and the functions of the ground and upper floors of the buildings of Omonoia it is shown that there is dominance of commercial uses in the ground floors and of services and offices in the upper floors. But the most important conclusion is that there is no pivotal relation, nor interaction, between the buildings, their functions, their users and the square.
Moreover, there is much interest in the study of the kind and character of the market around Omonoia square. Via registering data and capturing photos of the signs of the stores, it is concluded that there is a distinctly evident separation between the east side of Omonoia and that of west. At the east side, which heads towards Syntagma, there are labelled stores with impressive and well-designed signs, the worldwide known ones, with specific impersonal relationships of people, reminding calculated behaviours of following strictly the market rules of customer’s satisfaction.
Also, the marketing techniques are profoundly taken into account, due to the belonging of the stores to a wider chain, with national and sometimes global impact on customers. On the contrary, the west side of the square, heading towards Metaxourgeio, is noticed to present wide range of the origin of the products -most of the times of oriental countries with localized character of the merchants – with huge selection of the product type. There is evident kindness of willing to offer a personalised kind of service. In a place with this kind of market variety it is easily assessed that Omonoia has wide cultural shine. In addition to this, Omonoia has always been the center of demonstrations and manifestations of any kind of organizations. Thus, it is a vivid citycorewithculturaldiversity.
“The later analysis is of great importance for the accentuation of the multi-cultural identity of the place of Omonoia square, revealing a multi-dimensional core of characteristics”.
After the cultural interpretation, one should continue with the examination of the streets around the square, having as main means the observation and the photographs. It was revealed that the streets of this place have different characters, each of them with much interest and uniqueness. For example, 3rd September Street, Aghiou Konstantinou Street and Panagi Tsaldari Street have similar characteristics as the disturbing presence of vehicles, stores in the ground floor with touristic products, mobile technologies, cafeterias and snack bars, abandoned buildings with beauty of the past. Athinas Street and Stadiou Street have also stores in the ground floors, with a bit more variety of products (especially in Athinas Street where there is also Varvakeios Market). Then, there is also Panepistimiou Street with more known stores ruled by marketing techniques, public spaces and ways of entertainment (theatres, cinemas). All the streets around Omonoia square have interesting prospects and views which worth admiring.
Theory and calculation
At this point, the main idea of the proposed concept had better be presented. The aim of the research is to accentuate the need of the determination of the identity of Omonoia square, which seems to have been lost.
Although the essence and the power of the location survives and has been constantly present through any design attempt, the project’s actions and tendencies of the latest reformations don’t seem to deeply consider the spirit of this place, with the unique identity of the condensed city impression.
3.1. Theory
During the research and the assessment of the results, there is estimated the existence of embedded strength and importance of the Omonoia core for the city web and these characteristics should emerge to the public surface, reinforcing its multifunctional character. The primary stage of the theoretical composition of Omonoia’s square identity is the determination of heritage values which exist and silently influence the image and the impression of its location.
The special and unique place has created and preserved the traditional spirit of a historic timeline and public memories. Time, history, use and constant connection with the city web have awaken the spatial heritage values (Riegl, A., 1982). As Omonoia square is the heart of Athens, its existence is verified by the historic sources (Skayannis, P., 2012.), defining the age and historic value. Moreover, as this place represents a multifunctional condenser with transitions, connections and references, Omonoia has remained active and accurate for any kind of public service offered.
The mentioned heritage value evolves priceless with the passage of time, creating nostalgia for the past image of Omonoia square with the impressive cafés, the intellectual pharmacies, the delicious pastries, the vivid voices and the luxurious hotels around the center (Νεοελληνική Ιστορική Συλλογή Κωνσταντίνου Τρίπου – Φωτογραφικό Αρχείο Μουσείου Μπενάκη, online: https://apotis4stis5.com/vintage/17535-kafe-stin-palia-athina).
This place had incorporated the pneumatic spirit of the city of Athens, inspiring every kind of public, both citizens and travelers, to visit, use, enjoy and to become familiar with the functions and the locations of the exquisite urban options of socializing, while admiring the character of the core of the city (Λεύκωμα “ΑΘΗΝΑΙ”, 1925). This central part of the wholeness of the city obtained a preferred and attractive character for any visitor, offering polite and smooth essence of a dynamically evolving city flow. Also, this center was the exquisite place of connection of the diversity of city functions, such as the central market, the bureaucracy and the offices, as well as the administrative facilities.
Overall, the dominance of embedded heritage valuesand especially the intangible effect of the silent virtues, reveal profoundly powerful design leads, which of course have to be well assessed as dominants. They are capable of enlightening the hidden beauty of the city heritage, which coexist with the central location of Omonoia square and it could be the basic reminder of the significance of this place. The theory of discovering the meaning of this center is essentially settled by the definition of heritage values and of the everlasting historic public memory.
3.2. Calculation
In order to form the calculation of the research for the conclusion of the design proposal, there is need for the punctuation of the current problems and afterwards follows the development of the potentials of the center of Athens. In this way, the main proposal can be summarized in a circular design expressing the crucial central point of the heart of the city, which can be accentuated with the opening of Omonoia square.
The aim is to accomplish the design of a vivid city center for the citizen, the traveler and the visitor. This is going to be a vital and pivotal part of the entire city web, as it is an activated core which offers daily activities in the life of the city. Furthermore, there is strong connection with the buildings, the streets and the perspectives around the square, as well as there are relations with the nearby neighborhoods and regions.
The proposal of management of Omonoia is based on creating pavements in the streets around the square for the facilitation of the pedestrians. The new pedestrian streets are between the roads of Veranzerou, Sokratous, Evripidou and Aiolou, with the only exception of the Streets Peiraios and Stadiou. As Omonoia is an important place of transportation, it is not completely deprived of the vehicles, but they are reduced so as to limit the disturbance and to free the walking of pedestrians. The alternative route of vehicles has been thoroughly studied so as to satisfy any potential road connection.
Also, what is strongly recommended at this point, is the conduction of a politics of using the empty spaces in ground floors of Omonoia, with starting points those around the square and afterwards all over the area with the pavements. These spaces can obtain functions as storages for equipment for external exhibitions, laboratories, projections, or even lectures in open spaces. In this way, there is immediate and vivid connection between the square and the buildings, which now collaborate with the public space in harmony.
Results and Discussion
The essential data collection aims to the efficiency of place interpretation and to the assessment of the situation and the overall image of Omonoia square. The stage of proposal of this research is dedicated to the configuration of a powerful core, with outstanding embedded heritage values, stemming from the subtly evident and overwhelming history, which still can be eminently located on the urban web.
Enhancing and toning urban references and public shapes, the fundaments of the appraisal’s significance of this place are synthesized by the existing ignored urban elements, as the city axles, the relationship between historic stages of buildings, the points of view, the qualities of earth and the selected variety of materials. As the square is a dynamic place, the former pursuits of transformation may influence the shape and the impression, but in the meantime, it constantly dominates in the center of Athens, summarizing the sense of the city core with enclosed values.
With respect to the spherical configuration of the heart of Athens, a very important issue is the regulation of vehicle circulation around Omonoia square and in the vicinity of center. The main proposal is based on a model of pavements around the square, so as to reinforce the use and the familiarity of the urban place for the citizenand the visitor and to guarantee a breathing enhancement of the urban heart.
There is the alternative scenario of vehicle circulation at the streets and roads parallel to the square, leaving though the passage of means of transport, such as buses and electrical buses, around Omonoia square and the vehicles of trading causes. Thus, Omonoia square belongs to the vivid city center and the characteristic of transition and connection remains evident and determinative to the overall identity of the heart of Athens. So, having established an alternative urban planning, friendly to the freedom of familiarity of any public visitor, there can be further estimated the interpretation and approach of the proposition of reformation of Omonoia square.
The main proposed design of Omonoia square is circular so as to accentuate the meaning of the central point, the core, the heart of the city which is in harmonious synthesis with the basic city axles. The severe role of the axis of 3rd September Street and Athinas Street is visible in the design of the square as a formed central void of the circular shape, which makes visible the inferior levels of concourse and metro line 1. The connection is not only based in the visibility, but there are also sound, public movements and functions, which aids the appearance of the multilevel core of Omonoia square. There are bridges for the pedestrians so as to cross the parts of the square.
At the level of Omonoia square, there are three basic spaces with the same kind of synthetic operations. The first point is the garden, full with small colourful plants with unique natural perfumes. This concept is sensitively composed by the communication of vivid natural fabrics to the central urban web, synthesizing an intense mosaic of freshness, which is undoubtedly needed in the intensity of daily urban routine. The synthetic scale of triangles is initially small, while it becomes bigger as one heads to the other two spaces of the masterplan.
The second space of the square is dedicated to a place with importance of a meeting and reference point, a place offered to watching the city life and public movements and to enjoy a break from the potential pressure. There are inclinations on the wooden triangles (planking) with a playful composition of heights. This design communicates architectonically with the small urban garden of the first space and is devoted to the public use, providing a substantial place of pause.
The last space of the proposed synthesis of the square is a small sheltered market with bigger scale of plywood triangles. There are benches for florists, local products, sweets, books, herbs, dried fruits, handmade products and other goods. It has been also considered a place designed with panels for exhibitions, photo or drawings with equipment which is sheltered in the empty spaces of the ground floor, which are now used in the design.
To sum up, the former description of the main proposal of reformation of Omonoia square is an essential challenge of interpretation of heritage values of the spirit of the public place, creating a venture of tangible form of the analysis and significance of the square.
Conclusions
In conclusion, the opening of Omonoia square develops the necessary operations for the emergence of the hidden virtues of this historic central place. Although the location remains the same through passage of time, the uniqueness of significance of this city core has been assessed to be continuously decreasing. The context and meanings of Omonoia square are currently neglected and this creates to the population (citizens, visitors, daily users of the metro station) a sequence of an attitude of indifference.
But the specific place never ceased to be a denser of heritage values and of public memory of the city, as it is essentially connected to the urban web and it represents a significant point of reference in the city of Athens, combining a complex of transports and transitions. With the aid of reflection of the traditional virtues, this certain space could be defined as the starting point of any sematic route, due to the dynamic and powerful synthesis of the city’s importance and simultaneously is the reference point of any visitor, having in vicinity every important place of the capital.
Many landmarks are around the square and, consequently, the multifunctional meaning of Omonoia is indicated, as it collects cultural, social, environmental, educational, historical values and heritage references. The proposed synthetic gestures seem to have embedded the profound meanings of uniqueness of the place and they create a integrate heart of the city, offered directly to everyone. The city is a well-connected vivid entity having its heart in the city center, the Omonoia square which is now open to the public space of Athens.
Project title:Opening Omonoia square to the public space of Athens, Course: Diploma thesis, Institution: Faculty of Architecture – National Technical University of Athens (NTUA), Student:Marina / Panagiota Nastou (Architect Engineer NTUA | Ma in Heritage Management KENT-AUEB | Member of UNESCO CHAIR Con-E-Ect “Conservation and Ecotourism of Riparian and Deltaic Ecosystems” | International Hellenic University), Supervisor:Vassilis Ganiatsas, Consultants:Maria Markou – Marina Moretti, Contributors: Polikseni Antoniou – Dimitris Sfetikopoulos (Members ofthe architectural sector of ‘Attico Metro’), Date: July 2017
Acknowledgements
The contribution and essential evolvement of particular people were of outstanding importance for the strategy, organization and proposal of the total venture.
Agreat ‘thankyou’ isdevotedtothe following people:
The supervisor professor Vassilis Ganiatsas.
The consultants Maria Markou and Marina Moretti.
The members of the architectural sector of ‘Attico Metro’, Polikseni Antoniou and Dimitris Sfetikopoulos.
Thanks to the guidance, consulting, necessary material and optimal communication with the prementioned ones, there was fundamentally synthesized the opening of Omonoia square to the public space of Athens.
Bibliography
Αραβαντινός, Α. (2007), Πολεοδομικός Σχεδιασμός, Για μια βιώσιμη ανάπτυξη του αστικού χώρου, Εκδ. Συμμετρία, Αθήνα.
Καρύδης, Δ. (2006), Τα επτά βιβλία της Πολεοδομίας, Παπασωτηρίου. Δ. Φιλιππίδης (2009), EphemeralandEverlastingAthens, PIOP.
Κρητσωτάκη, Β. (2018), Δημόσια και ιδιωτική σφαίρα στο κέντρο της Αθήνας. Σημείο τομής: Ομόνοια, Μεταπτ. Διπλ. Εργασία., Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, http://www.arch.ntua.gr/resource/14064.
Κορρές, Μ.(2010),Οι πρώτοι Χάρτες της πόλεως των Αθηνών. Κορρές Μ (επιμ.), Αθήνα: Μέλισσα.
Λαγονιάνη, Μ., Χούλια, Σ., Πατσιάδου, Λ. κ.α. (2005), Η πολεοδομική εξέλιξη της Αθήνας, Υπουργείο Πολιτισμού, Παιδείας και Θρησκευμάτων, Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς, Διεύθυνση Μουσείων – Τμήμα Εκθέσεων και Μουσειολογικής Έρευνας, online pdf: (here).
Λεύκωμα “ΑΘΗΝΑΙ”, ημ. Έκδοσης: 1925.
Μαρμαράς, Ε. (2012), Για την αρχιτεκτονική και την πολεοδομία της Αθήνας, Δεκατέσσερα κείμενα και ένα αρχείο, Εκδ. Παπαζήσης, Αθήνα.
Μπίρης, Κ. Η. (1966), Αι Αθήναι: Από του 19ου εις τον 20ον αιώνα, Αθήνα: Καθίδρυμα πολεοδομίας και ιστορίας των Αθηνών.
Μπίρης Κ. Η., (2005), Αι Αθήναι. Από του 19ου εις τον 20ον αιώνα, Αθήνα.
Σαρηγιάννης, Γ. (2000), Αθήνα 1830 – 2000: εξέλιξη, πολεοδομία, μεταφορές, Εκδ. Συμμετρία, Αθήνα
Σαρηγιάννης, Γ. (Ιανουάριος 23, 1994), Το αθηναϊκό σταυροδρόμι: η κοινωνική σύνθεση και οι χώροι συναθροίσεων των Αθηναίων στην πολύπαθη Αθήνα, Επτά Ημέρες Καθημερινή.
Aloïs Riegl, Moderne Denkmalkultus: sein Wesen und seine Entstehung, (Wien: K. K.) | Zentral-Kommission für Kunst- und Historische Denkmale: Braumüller, 1903). Translation first published as Aloïs Riegl, »The Modern Cult of Monuments: Its Character and Its Origin,» translation | Kurt W. Forster and Diane Ghirardo, in Oppositions, n. 25 (Fall 1982), 21-51.
Batoudi A.(2008)Study of urban planning and traffic elements of Omonoia Square and other squares of the center of Athens, proposal of reformation of Omonoia square, thesis, Athens, National Technical University of Athens.
Skayannis, P. (2012), THE SQUARES OF ATHENS: THE PAST AND THE NEW PLANNING CHALLENGES, AESOP 26th Congress, Ankara, Turkey, 11-15 July, 2012.
Internet
Iefimerida (2019),Ραντεβού στο Μπακάκο – Το ιστορικό φαρμακείο της πόλης που αποτέλεσε σημείο αναφοράς των Αθηναίων, online:(here).