Ο Ηλίας Οικονομάκης, ιδρυτικό μέλος του στούντιο Oikonomakis Siampakoulis architects, συμμετείχε στο διαγωνισμό για τον ανασχεδιασμό της Κεντρικής Πλατείας των Φαρσάλων, καταθέτοντας μια πρόταση που εμπνέεται από την ιστορία της πόλης, προτείνοντας παράλληλα μια σχεδιαστική προσέγγιση «κήπου» για το συγκεκριμένο δημόσιο χώρο.
Η πρόταση για την ανάπλαση της κεντρικής πλατείας των Φαρσάλων αντλεί την έμπνευσή της από την μακραίωνη ιστορία της πόλης και της ευρύτερης περιοχής, ως ένας διαχρονικά σημαντικός κόμβος της ηπειρωτικής Ελλάδας μεταξύ βόρειου και νότιου τμήματος της χώρας.
Είναι ένας τόπος, που λόγω της στρατηγικής του θέσης, έχει αποτελέσει πεδίο σημαντικών πολεμικών συγκρούσεων, από τους αρχαίους Θεσσαλούς και τους Ρωμαίους μέχρι τους Οθωμανούς και τους σύγχρονους Έλληνες.
“Η περιοχή των Φαρσάλων θεωρείται, παράλληλα, και ως ο τόπος γέννησης του μυθικού ήρωα του Τρωικού πολέμου Αχιλλέα”.
Μέσα από την εξιστόρηση της Ιλιάδας, ο Αχιλλέας παρουσιάζεται ως ο κεντρικός αλλά και ο γενναιότερος ήρωας του Τρωικού πολέμου, ανίκητος στη μάχη και άτρωτος. Η οργή του, η σύγκρουσή του με τον Αγαμέμνονα, η αποχώρηση του και η επιστροφή του τελικά στη μάχη αποτελεί το κύριο θέμα του έπους.
“Η έννοιατης σύγκρουσης που ακολουθεί το μύθο του Αχιλλέα, όμως, δεν περιορίζεται μόνο σε αυτή της πολεμικής σύρραξης”.
Η Ιλιάδα συντέθηκε και πρωτοεκφωνήθηκε σε μια εποχή δραστικού μετασχηματισμού των κοινωνικών σχέσεων, και πιο συγκεκριμένα κατά την ταραχώδη μετάβαση από την ποιμενική ζωή στο δουλοκτητικό τρόπο παραγωγής, ή αλλιώς, από την εποχή των ηρώων στην εποχή των δουλοκτητών γαιοκτημόνων.
Η Ιλιάδα, κρίνει την εποχή των ηρώων υπογραμμίζοντας την τραγωδία του πολέμου, και τελικά γίνεται ο κρίκος που συνδέει τον ηρωικό κόσμο του παρελθόντος με την αναδυόμενη εποχή της πόλης-κράτους. Αντλώντας έμπνευση τόσο από τα ιστορικά, όσο και από τα μυθολογικά στοιχεία της περιοχής, η πρόταση μεταχειρίζεται την έννοια της σύγκρουσης και την αποτυπώνει στο σχεδιασμό του δαπέδου της νέας πλατείας.
Οι βασικές χαράξεις του δαπέδου σχηματίζονται ως το αποτέλεσμα της αλληλοδιάδρασης πολλαπλών τετραγώνων, που εκκινούν από τις εισόδους της πλατείας και καταλήγουν στο κέντρο της, σημείο έδρασης του αγάλματος του Αχιλλέα αλλά και του κεντρικού επιδαπέδιου σιντριβανιού – τόπος παιχνιδιού για τα παιδιά της πόλης τους καλοκαιρινούς μήνες.
“Τα τετράγωνα που συνθέτουν το δάπεδο της πλατείας παραμορφώνονται ως αποτέλεσμα της σύγκρουσης τους με άλλα τετράγωνα”.
Τα τετράγωνα κατασκευάζονται από μια περιμετρική ζώνη εμφανούς σκυροδέματος, ενώ στο εσωτερικό τους δημιουργούνται επάλληλες ζώνες από πέτρα και μάρμαρο. Οι επάλληλες αυτές ζώνες ακολουθούν τη μορφή των παραμορφωμένων, από τη σύγκρουση, τετραγώνων.
“Η ίδια σχεδιαστική λογική εφαρμόζεται και στα τετράγωνα που φέρουν παρτέρια με φυτεύσεις ή στοιχεία νερού”.
Οι φυτεύσεις, σε μορφή μικρών λοφίσκων, περικυκλώνουν την πλατεία βελτιώνοντας το μικροκλίμα της, ενώ παράλληλα προσφέρουν έναν ελεγχόμενο οπτικό και ηχητικό διαχωρισμό από τους κεντρικούς δρόμους που εφάπτονται στην πλατεία. Τα στοιχεία νερού τοποθετούνται στις διαπλατύνσεις των πλακόστρωτων διαδρομών του ιδιόμορφου περιμετρικού «κήπου» και κατευθείαν πάνω στο δάπεδο, με τη μορφή μικρών επιδαπέδιων σιντριβανιών.
Οι πίδακες του νερού, είτε δημιουργούν μια μικρή εφήμερη λίμνη, είτε το νερό εξαφανίζεται αμέσως από τα σημεία απορροής, έτσι ώστε οι οριοθετημένες περιοχές να αποτελούν απλή συνέχεια του δαπέδου. Για την πλατεία σχεδιάζονται φωτιστικά σε μορφή καμπάνας από ορείχαλκο με αναφορά στη βυζαντινή ιστορία της πόλης, ενώ παράλληλα τα καθιστικά από μάρμαρο και ξύλο ακολουθούν τις χαράξεις του δαπέδου και των παρτεριών.
Τίτλος μελέτης: Παιχνίδια ιστορίας και υλικότητας: Πρόταση για την ανάπλαση της κεντρικής πλατείας Φαρσάλων, Τύπος Μελέτης: Πλατεία / Δημόσιος χώρος, Τοποθεσία: Φάρσαλα – Νομός Λάρισας – Θεσσαλία – Ελλάδα, Αρχιτεκτονική Μελέτη: Ηλίας Οικονομάκης / Oikonomakis Siampakoulis architects, Στάδιο: Συμμετοχή σε ανοιχτό αρχιτεκτονικό διαγωνισμό, Κείμενο παρουσίασης: Oikonomakis Siampakoulis architects, Τρισδιάστατες αναπαραστάσεις: Όλεγκ Σταθόπουλος
English description: Ilias Oikonomakis, founding member of Oikonomakis Siampakoulis architects shares competition entry for the redesign of Farsala Central Square, a work that looks carefully into the history of the city and proposes a ‘garden’ design concept for this public space.
This competition proposal for the redesign of the townhall square of Farsala, a small provincial city is central Greece, draws inspiration from the centuries-old history of the city and the wider area, which has diachronically been an important passage between the north and south of the mainland. Through its 4000-year history, the area has faced multiple and important military conflicts as a battlefield for ancient Greeks, Romans, Ottomans, and modern Greeks.
“At the same time, Farsala is considered the birthplace of Achilles, the mythical Iliad hero”.
Achilles’s figure is not only the epitome of the unbeatable heroic warrior, but also connected with the turbulent transition from the old era of heroes to the upcoming era of the city-states.
“Inspired from these historical facts and mythologies, the proposal employs the concept of ‘conflict’ and depicts it in the paving design of the new square”.
Multiple clashing square-shaped parts whose geometry affects one another shape a paving that initiates from the entries of the square and leads to its center, where the proposal suggests to reposition Achilles’s statue, alongside the central floor fountain.
“The initially square-shaped parts are each time reshaped as a result of the clashes between them».
These reshaped parts consist of a zone of exposed concrete at their perimeter, while their inner segment of sequential parallel zones of local stones and marbles that are either new or recycled from the site. The flowerbeds and the floor fountains follow the same design logic.
Small bumps with trees and low vegetation shape the flowerbeds that surround the central part of the square forming a garden, which aims to advance and enrich the microclimate of this public space. The multiple floor fountains placed at key points of the garden enhance the presence of nature in the square offering moments of play and surprise.
Brass ribbons designate the drainage zone of the fountains, an area that appears as a continuation of the paving. Water surprises the visitor of the space by jumping out from the nozzles concealed in the paving, and it either creates an ephemeral shallow pond, or drains directly using the nozzles drainage system. The design of the lighting fixtures as brass bells refers to the Byzantine history of the area, while timber and marble seating equipment is positioned in a way to follow the paving pattern.