Το έργο με τίτλο «Το κουτί που πετάει», που παρουσίαζει η αρχιτέκτονας Μυρτώ Κιούρτη, αφορά μια προσθήκη νέας κατοικίας σε όροφο, στην περιοχή του Χαϊδαρίου, για να στεγάσει τις ανάγκες ενός νιόπαντρου ζευγαριού, που επιθυμούσε να κατασκεύασει την προσωπική του κατοικία, πάνω από το σπίτι των γονιών του συζύγου.

Η αρχιτέκτονας, αξιοποιώντας την παραδοσιακή ελληνική οικοδομική πρακτική, γνωστή σε όλους μας ως «πανωσήκωμα», κατάφερε να σχεδιάσει ένα σύγχρονο κτίσμα, με τέτοιο τρόπο ώστε οι ιδιοκτήτες του, να μπορούν να εκμεταλλευτούν το προνόμιο του συγκεκριμένης πρακτικής και να αποκτήσουν το δικό τους σπίτι, ειδικά σχεδιασμένο για εκείνους, μένοντας κοντά στους γονείς, απολαμβάνοντας οι μεν και οι δε τα οφέλη της αλληλοβοήθειας και ταυτόχρονα να μπορέσουν να αποσπαστούν ψυχικά από την πρώτη οικογένεια, έτσι ώστε να ζήσουν όπως εκείνοι επιθυμούν. Με τον σχεδιασμό αυτό, ανάμεσα στους γονείς και το νέο ζευγάρι δημιουργείται ένα ισχυρό όριο. Οι δύο οικογένειες ζουν κοντά αλλά με ανακουφιστικές, δημιουργικές αποστάσεις μεταξύ τους.

Ακολουθεί το κείμενο από την αρχιτέκτονα:

Οικίας περιβάλλον, κέντρων, συνοικίας που βλέπω κι όπου περπατώ χρόνια και χρόνια. Σε δημιούργησα μες σε χαρά και μες σε λύπες: με τόσα περιστατικά, με τόσα πράγματα. Κι αισθηματοποιήθηκες ολόκληρο, για μένα. Κωνσταντίνος Καβάφης, Στον ίδιο χώρο, [1929].

Πώς μπορεί ένα σπίτι να εκφράζει ψυχικά τους κατοίκους του; Η κατεύθυνση που ακολουθώ, ο Συγκινησιακός Φονξιοναλισμός – Emotional Functionalism, βασίζεται σε μια επανερμηνεία των ονομαζόμενων «λειτουργιών» της κατοικίας. Αντιμετωπίζω τις λειτουργικές ανάγκες της κατοίκησης όχι ως στοιχειώδεις, τυπικές, κοινές για όλους πρακτικές αλλά ως ένα σύνθετο, εξαιρετικά ενδιαφέρον πεδίο δράσεων και μαχών το οποίο είναι ποιητικό, πολιτισμικά νοηματοδοτημένο, κοινωνικά προσανατολισμένο, και άμεσα συσχετισμένο με τον ψυχισμό των κατοίκων.

Αρχιτέκτων: Μυρτώ Κιούρτη, Photo © Γιώργος Σφακιανάκης

«Το έργο στο Χαϊδάρι είναι μια προσθήκη νέας κατοικίας σε όροφο».

Αρχιτέκτων: Μυρτώ Κιούρτη, Photo © Γιώργος Σφακιανάκης

Ένα ζευγάρι που είχε μόλις παντρευτεί κατασκεύασε το σπίτι του πάνω από την κατοικία των γονιών του συζύγου και με την οικονομική τους αρωγή. Πρόκειται για μια παραδοσιακή ελληνική οικοδομική πρακτική, γνωστή σε όλους μας ως “πανωσήκωμα”, μια συνθήκη που επιτρέπει στους νέους της μεσαίας τάξης να αποκτήσουν με χαμηλό σχετικά αρχικό κεφάλαιο, ιδιόκτητη κατοικία. Ήδη από τις πρώτες συνεντεύξεις που μου έδωσαν οι νέοι κάτοικοι για το πώς φαντάζονται το σπίτι τους, δήλωσαν ενθουσιασμένοι με την προοπτική να κατασκευάσουν την κατοικία τους όπως εκείνοι θέλουν.

Παράλληλα όμως η γειτνίαση με το σπίτι των γονιών τους φόβιζε. Το ερώτημα ήταν πώς θα μπορούσε να σχεδιαστεί το νέο σπίτι με τρόπο ώστε οι κάτοικοι να εκμεταλλευτούν το προνόμιο του πανωσηκώματος και να αποκτήσουν το δικό τους σπίτι ειδικά σχεδιασμένο για εκείνους, να μείνουν κοντά στους γονείς, απολαμβάνοντας και οι μεν και οι δε τα οφέλη της αλληλοβοήθειας και ταυτόχρονα να μπορέσουν να αποσπαστούν ψυχικά από την πρώτη οικογένεια έτσι ώστε να ζήσουν όπως εκείνοι επιθυμούν.

Αρχιτέκτων: Μυρτώ Κιούρτη, Photo © Γιώργος Σφακιανάκης

“Πάνω από το σπίτι των γονιών σχεδίασα έναν όγκο που μοιάζει με κλειστό κουτί”.

Αρχιτέκτων: Μυρτώ Κιούρτη, Photo © Γιώργος Σφακιανάκης

Τα υπνοδωμάτια και το μπάνιο της νέας κατοικίας τοποθετήθηκαν πίσω από τους λευκούς αυτούς τυφλούς τοίχους. Ανάμεσα στα δωμάτια και το περιμετρικό φράγμα δημιουργήθηκαν γενναιόδωρες αυλές στις οποίες εκτονώνονται οι χώροι. Η είσοδος στο πάνω σπίτι χωροθετήθηκε στην αντιδιαμετρική γωνία του οικοπέδου, δηλαδή όσο το δυνατόν πιο μακριά, από την είσοδο του κάτω σπιτιού. Με τον σχεδιασμό αυτό ανάμεσα στους γονείς και το νέο ζευγάρι δημιουργείται ένα ισχυρό όριο. Οι δύο οικογένειες ζουν κοντά αλλά με ανακουφιστικές, δημιουργικές αποστάσεις μεταξύ τους.

Αρχιτέκτων: Μυρτώ Κιούρτη, Photo © Γιώργος Σφακιανάκης

Στο Emotional Functionalism, η αισθητική απόλαυση δεν προέρχεται από αναπαραστάσεις, από μορφολογικές δηλαδή επιλογές του αρχιτέκτονα που θυμίζουν κάτι. Η συγκίνηση (emotion) αντιθέτως προκαλείται επειδή η αρχιτεκτονική αναδεικνύει με ενδιαφέροντα τρόπο την πραγματικότητα.

Ο αρχιτέκτονας μοιάζει δηλαδή λιγότερο με έναν ζωγράφο ή γλύπτη και περισσότερο με έναν σκηνοθέτη του νεορεαλισμού. Το σπίτι σχεδιάστηκε προστατεύοντας αλλά και εκθέτοντας σκηνογραφικά την ζωή των κατοίκων. Ορθώνει απέναντι στο οικοδομικό χάος της γειτονιάς και το διερευνητικό της βλέμμα, έναν γεωμετρικά πειθαρχημένο, αυστηρό τοίχο. Από πίσω του, στην καρδιά της σύνθεσης, βρίσκεται σφηνωμένη μια σκάλα που μοιάζει με σπάραγμα αμφιθεάτρου.

Αρχιτέκτων: Μυρτώ Κιούρτη, Photo © Γιώργος Σφακιανάκης

“Οδηγεί από την είσοδο της κατοικίας θεατρικά προς τα πάνω, μισή έξω στο ύπαιθρο και μισή μέσα στο σπίτι”.

Αρχιτέκτων: Μυρτώ Κιούρτη, Photo © Γιώργος Σφακιανάκης

Στις κερκίδες της, κάθονται οι κάτοικοι, πίνουν τον καφέ τους κάθε πρωί, και κρυφοκοιτάζουν την γειτονιά που τους κρυφοκοιτάζει. Ο λευκός τοίχος μοιάζει εκ πρώτης να αποκρύβει την ζωή τους. Στην πραγματικότητα όμως την αναδεικνύει ποιητικά, αποκαλύπτοντας τρυφερές στιγμές, όπως τα γυμνά πόδια της Χάρις όταν πλατσουρίζει με τα νερά της αυλής. Στον δεύτερο όροφο, ένα μεγάλο άνοιγμα σαν αυλαία αποκαλύπτει γενναιόδωρα την ζωή του ζευγαριού στην γειτονιά αμέσως μόλις πέσει ο ήλιος.

Αρχιτέκτων: Μυρτώ Κιούρτη, Photo © Γιώργος Σφακιανάκης

Μέσω του μινιμαλισμού της μορφής του, ο περιμετρικός τοίχος δεν λειτουργεί μόνο ως οπτικό όριο αλλά και αντίστροφα ως λευκός καμβάς στον οποίο “γράφει”  η γοητευτική ανθρωπογενής τοπιογραφία της Αθήνας. Το σπίτι, δεν προβάλει μόνο τις ιδιαιτερότητες της ζωής των κατοίκων αλλά σαν περισκόπιο εστιάζει και στις ιδιοσυγκρασιακές επιλογές των γειτόνων, όπως για παράδειγμα το εκκλησάκι με το οποίο έχει στολιστεί η μάντρα της απέναντι πολυκατοικίας. Το απροσδόκητο θέαμα καδράρεται από τους δύο λευκούς τοίχους που ορίζουν την είσοδο στην νέα κατοικία και μετασχηματίζεται σε ρεαλιστικό και μαζί σουρεαλιστικό πίνακα-installation που μοιάζει να κρέμεται από πάνω της.

Αρχιτέκτων: Μυρτώ Κιούρτη, Photo © Γιώργος Σφακιανάκης

Ο λευκός περιμετρικός τοίχος του ορόφου κατασκευασμένος από μεταλλικό σκελετό και ινοσανίδες αποκολλήθηκε από το πατρικό σπίτι μέσω μιας σχισμής, η οποία διατρέχει την βάση του. Ο όγκος της νέας κατοικίας ξεπροβάλει από πίσω του και με έντονη κλίση κορυφώνεται σε ένα καθιστικό στον δεύτερο όροφο που προσφέρει απλόχερα πανοραμική θέα της πόλης από ψηλά. Έτσι η καινούρια κατοικία μοιάζει να ίπταται. Προστατεύει τους νέους αλλά και τους απελευθερώνει, γίνεται δηλαδή “ένα κουτί που πετάει”.

Αρχιτέκτων: Μυρτώ Κιούρτη, Photo © Γιώργος Σφακιανάκης

Στοιχεία & Συντελεστές έργου:

Τίτλος έργου: «Το κουτί που πετάει, Τυπολογία: Προσθήκη κατοικίας σε όροφο, Τοποθεσία: Χαϊδάρι Αττικής – Αθήνα – Ελλάδα, Αρχιτέκτων: Μυρτώ Κιούρτη, Στατική μελέτη: Ιωάννης Κιούρτης – Θάνος Κιούρτης, Ηλεκτρομηχανολογική μελέτη: Ιωάννης Βασιλειάδης, Κατασκευή: ACRM – ΕΠΙΚΥΚΛΟΣ, Σύμβουλοι στατικών: Ιωάννης Μυλωνάς – Λυκούργος Πολυχρονόπουλος, Επίβλεψη: Ιωάννης Μυλωνάς, Διαχείριση έργου – Project management: Βαλάντης Σαράντος, Επίπλωση και εξοπλισμός: Χάρις Δημήτρουλα, Ειδικοί συνεργάτες: Μαρία Γκουρογιάννη – Ιωσήφ Αραμπατζής – Αγγελική Μαμούση, Χρόνος μελέτης: 2014-2016, Χρόνος αποπεράτωσης: 2021, Κείμενο παρουσίασης: Μυρτώ Κιούρτη, Φωτογραφίες: Γιώργος Σφακιανάκης

English description: Myrto Kiourti designed a modern residence for a young married couple in Haidari, named “flying box”, considering one of the most signal architectural practices in Greece, the so-called “panosikoma” or “upper level extension”. Following the “panosikoma” practice, Greek families build a new residence on top of their existing house, on their own expense, in order to offer a new housing unit to children marrying and starting their own family.

The following text contains technical information of the project by the architect:

House, coffeehouses, neighborhood: setting that I see and where I walk; year after year. I crafted you amid joy and amid sorrows: out of so much that happened, out of so many things. And you’ve been wholly remade as feeling; for me. Constantine Cavafy, IN THE SAME SPACE [1929*] | Translation: Daniel Mendelsohn.

Architect: Myrto Kiourti, Photo © Giorgos Sfakianakis

“This project is designed following basic modern principles: abstraction, simplicity, pure geometry and white color”.

Architect: Myrto Kiourti, Photo © Giorgos Sfakianakis

However, we reinterpreted the modernist tradition by re-inventing one of its key tenets through the lens of an “Emotional Functionalism.” That is, we do not approach the residents’ functional needs as basic, uniform or ubiquitous. In contrast, we conceive of everyday life as a complex constellation of practices that are culturally defined, socially oriented, and psychoanalytically entwined with the resident’s emotions and desires.

Architect: Myrto Kiourti, Photo © Giorgos Sfakianakis

Navigating change in a globalizing world can be extremely challenging for cities that must adapt to a rapidly changing environment. Their effort is often framed as part of a simple dilemma, one that sets sticking to tradition against adopting modern practices.

Architect: Myrto Kiourti, Photo © Giorgos Sfakianakis

Yet such a framing is deeply misleading. Cultural identities are hybrid, mixing old and new practices in creative ways; Greece is in many ways a hybrid construct, a premodern, agrarian society nested within a post-modern social grid. Traditional beliefs coexist with hyper-modern claims–be different and be unique!

Architect: Myrto Kiourti, Photo © Giorgos Sfakianakis

At the same time, the Greek family is remarkably resilient and adaptive in the face of successive shocks. Consider one of its signal architectural practices, the so-called “panosikoma” or “upper level extension.” Following the “panosikoma” practice, Greek families build a new residence on top of their existing house, on their own expense, in order to offer a new housing unit to children marrying and starting their own family. Our project in Haidari, is such a typical Greek “panosikoma.”

Architect: Myrto Kiourti, Photo © Giorgos Sfakianakis

“The traditional Greek family is perceived as highly controlling”.

Architect: Myrto Kiourti, Photo © Giorgos Sfakianakis

Seniority carries a lot of weight, young people are discouraged from displaying too much initiative, and individuality within the family tends to be stigmatized. At the same time, Greek parents are usually generous and highly supportive of their children’s ambitions.

Architect: Myrto Kiourti, Photo © Giorgos Sfakianakis

In the case at hand, the owners, a young couple, embraced the opportunity to have a house built according to their own needs and wishes. This is a common privilege within the Greek middle-class, precisely because of the practice of “panosikoma.” Yet, they both voiced their fear of living so close to the young husband’s parents. In response, I enclosed their house behind a blank wall, which, like a box, protects their privacy.

Architect: Myrto Kiourti, Photo © Giorgos Sfakianakis

On the first floor one finds two bedrooms and a bathroom opening to courtyards nested behind the peripheral wall which functions as a well-defined border between the two families, thus negotiating the parents’ wish to support and control the young but also the young’s desire for independence from their parents.

Architect: Myrto Kiourti, Photo © Giorgos Sfakianakis

A two-storey volume stands out behind the white box. A staircase tucked in the heart of the residence leads the way to the upper floor in a theatrical way, split into two parts: the first is accessed through the courtyard and the second, mirrored though a glazed wall, connects the two floors internally. The steep slope of the roof opens up into a living room and a kitchen overlooking the city. At sunset, a large window wall reveals everyday life scenes.

Architect: Myrto Kiourti, Photo © Giorgos Sfakianakis

“The house is designed as a mirror, reflecting the Greek city”.

1st floor plan, © Myrto Kiourti

Like elsewhere, life in Athens must negotiate a fine line between individual freedom and collective constraints. Although radical behavior is frowned upon, Greek society also allows self-expression to the point of anarchy.

2nd floor plan, © Myrto Kiourti

In contrast to the chaotic neighborhood, the new residence proposes a disciplined, simple and austere, facade. It also functions as a white canvas reflective of the vibrant and diverse man-made Athenian landscape. The building resembles a periscope that allows tantilizing views of the neighborhood like the garden wall across the street which is decorated with a tiny shrine.

Section, © Myrto Kiourti

The extension comprises a steel frame with dry board walls. The outer wall is slightly elevated from the terrace. This split at its base, divides the two houses. The new residence looks like it’s almost flying: it protects the young couple, setting them free at the same time. In that sense, the house is transformed into a “flying box”.

Facts & Credits:

Project title: “Flying box”, Typology: Private residence / Upper level extension, Location: Haidari – Athens – Greece, Architect: Myrto Kiourti, Structural engineering: Thanos Kiourtis – Ioannis Kiourtis, E/M engineering: Yiannis Vasileiadis, Construction: ACRM – EPIKYKLOS, Structural consultants: Yiannis Mylonas – Lykourgos Polychronopoulos, Supervision: Yiannis Mylonas, Project management: Valantis Sarantos, Interior Design: Haris Dimitroula, Special partners: Maria Gourogianni – Iosif Arabatzis – Aggeliki Mamousi, Design period: 2014-2016, Construction period: 2021, Text description: Myrto Kiourti, Photography: Giorgos Sfakianakis

Υποβάλλετε ένα άρθρο

Το όνομά σας *

Το email σας *

Το θέμα του άρθρου σας *