Οι MAZi Architects απέσπασαν την 1^η εξαγορά / έπαινο στον Πανελλήνιο ανοιχτό σύνθετο αρχιτεκτονικό διαγωνισμό προσχεδίων, με τίτλο «Υποδομές Πρόνοιας και Πάρκο Γειτονιάς στον Δήμο Χανίων».

Στο παρακάτω άρθρο περιγράφουν τις βασικές αρχές της πρότασής τους, για το Βρεφονηπιακό Σταθμό και Κέντρο Ημερήσιας Φροντίδας Ηλικιωμένων στα Χανιά, τις ιδιαίτερες συνθήκες εργασίας κατά την εκπόνηση του διαγωνισμού και τα οφέλη μιας ολιστικής αντιμετώπισης του σχεδιασμού.

1. Πώς συνδυάζεται αρχιτεκτονικά ένας Βρεφονηπιακός Σταθμός με ένα Κέντρο Φροντίδας Ηλικιωμένων;

Το έργο υποδομών Πρόνοιας και Πάρκου Γειτονιάς στα Χανιά προτείνει ένα νέο τρόπο παροχής φροντίδας στα παιδιά και τους ηλικιωμένους που προωθεί την αλληλεπίδραση τους.

Η προτεινόμενη σύνθεση αποτελείται από λιτούς γεωμετρικούς όγκους σχεδιασμένους «από μέσα προς τα έξω» με στόχο τη βέλτιστη ικανοποίηση των λειτουργικών απαιτήσεων, καθώς και του φωτισμού και αερισμού των χώρων, με άμεση συνέπεια την διαμόρφωση μιας αίσθησης άνεσης σε όλους τους εσωτερικούς, ημιυπαίθριους και υπαίθριους χώρους, καθόλη την διάρκεια της λειτουργίας τους.

Γενική κάτοψη, © MAZi Architects

Η επιλογή αυτή, παρότι δεσμευτική, επέτρεψε με τους κατάλληλους χειρισμούς, την απόδοση ιδιαίτερης σημασίας στην ογκοπλαστική έκφρασή του κτιρίου και των κινήσεων μέσα και έξω από αυτό, στα μέτωπα του οικοπέδου προς την πόλη, προσφέροντας  μια διαρκώς μεταβαλλόμενη στο φως και τη σκιά εικόνα του κατά την διάρκεια της ημέρας.

Αρχικά δημιουργείται ένα νέο αστικό μέτωπο με ισχυρή αρχιτεκτονική ταυτότητα, το οποίο ολοκληρώνει το οικόπεδο, διευθετεί τη δημόσια κυκλοφορία και δημιουργεί ένα καθαρό όριο ανάμεσα στις χρήσεις και το δημόσιο χώρο του οικοπέδου.

Προοπτικά διαγράμματα, © MAZi Architects

“Το μέτωπο εκφράζεται ως Στοά που φέρνει στο επίκεντρο τον χρήστη, δημιουργώντας μία αλληλουχία επιμελημένων στιγμών και οργανώνοντας τις εισόδους στα επιμέρους κτίρια”.

Γενική τομή κτιριακού συγκροτήματος, © MAZi Architects

Οι προγραμματικές λειτουργίες διαχωρίζονται έτσι ώστε να είναι δυνατή η αυτόνομη λειτουργία του Βρεφονηπιακού Σταθμού (ΒΣ)και του Κέντρου Ημερήσιας Φροντίδας Ηλικιωμένων (ΚΗΦΗ) καθώς και η κατασκευή του έργου σε δύο στάδια.

Αρχιτεκτονικά σχεδιαστικά εργαλεία, © MAZi Architects

“Ο ΒΣ χωροθετείται στο βόρειο τμήμα του οικοπέδου, περικλείοντας την αυλή του και το ΚΗΦΗ στο νότιο προσφέροντας χώρους εκτόνωσης προς το πάρκο”.

Ανάμεσα στον ΒΣ και το ΚΗΦΗ δημιουργείται το Κηπαλάκι, ένας χώρος όπου τα νήπια και οι ηλικιωμένοι μπορούν να περάσουν χρόνο μαζί, φροντίζοντας οπωροκηπευτικά και αρωματικά ενδημικά φυτά. Το πάρκο γειτονιάς έχει δύο διακριτές ενότητες, το πάρκο της Ίριδας, το οποίο προστατεύεται από μια κατασκευή με φωτοβολταϊκά πάνελ που εκμεταλλεύεται τον προσανατολισμό και το πάρκο Ευεξίας το οποίο δημιουργεί έναν καινούριο πνεύμονα πρασίνου στην περιοχή.

2. Στοχεύοντας πέρα από μια «πράσινη» αρχιτεκτονική

Το κτιστό περιβάλλον ευθύνεται για το 39% των εκπομπών άνθρακα στον κόσμο, με τις λειτουργικές εκπομπές να αντιπροσωπεύουν το 28% και τις υπόλοιπες να σχετίζονται με τα υλικά και τον κύκλο ζωής του κτιρίου. Τα Δημόσια κτίρια καλούνται να γίνουν εργαλείο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης; η συγκεκριμένη πρόταση ακολουθεί τις βασικές αρχές της βιωσιμότητας και αειφορίας και επιχειρεί να δημιουργήσει μια θετική εικόνα για το πώς μπορεί να συσταθεί ένα οικολογικό, βιοκλιματικό έργο, όπου η μέριμνα και η φροντίδα προς τους χρήστες του, να επεκτείνεται στη φροντίδα και το σεβασμό προς το περιβάλλον του.

Φωτορεαλιστική άποψη αύλειου χώρου βρεφονηπιακού σταθμού, © MAZi Architects

Σε μια εποχή που το greenwashing έχει γίνει δυστυχώς σύνηθες, η πρόταση στοχεύει σε μια αρχιτεκτονική που δεν είναι απλώς ‘πράσινη’ αλλά ευπροσάρμοστη, που προβλέπει και ανταποκρίνεται στο μεταβαλλόμενο περιβάλλον και την κρίση του κλίματος.

Οι βασικές αρχές που εφαρμόστηκαν είναι επιγραμματικά οι εξής:

• Προσανατολισμός

Το κτιριολογικό πρόγραμμα κατανέμεται σε όγκους τοποθετημένους κάθετα στο νέο μέτωπο και σε απόσταση μεταξύ τους, με ανοίγματα προς το Νότο, ώστε να επιτευχθεί η μεγιστοποίηση επιφάνειας με μεσημβρινό προσανατολισμό αλλά και η διαμπερότητα των επιμέρους χώρων.

Κάτοψη εξωτερικών χώρων βρεφονηπιακού σταθμού, © MAZi Architects

Στην καρδιά της σύνθεσης βρίσκεται η προστατευμένη από τους ανέμους αυλή των νηπίων. Ο όγκος του κτιρίου προσφέρει φυσική σκίαση σε ένα μέρος της ενώ σκίαστρα ορίζουν επιπλέον ημιυπαίθριους χώρους για την κάθε αίθουσα.

• Επένδυση στην ηλιακή ενέργεια

Στην Κρήτη όπου η ηλιοφάνεια πλησιάζει τις 320 μέρες το χρόνο, οι MAZi Architects προτίμησαν να επενδύσουν στην ηλιακή ενέργεια έναντι των άλλων ανανεώσιμων πηγών. Χωροθέτησαν στο δώμα του Βρεφονηπιακού με την βέλτιστη κλίση (35°) και στον βέλτιστο προσανατολισμό για την μέγιστη δυνατή απόδοσή τους φωτοβολταϊκά πάνελ (20KW).

Κατόψεις εξωτερικών χώρων βρεφονηπιακού σταθμού, © MAZi Architects

Επιπροσθέτως, με τα φωτοβολταϊκά πάνελ που σχεδιάζονται στο πάρκο γειτονιάς, εν είδη σκίασης η συνολική κάλυψη των ηλεκτρικών αναγκών θα φτάσει προσεγγιστικά το 80%. Παράλληλα οι ηλιακοί συλλέκτες για το ζεστό νερό χρήσης καλύπτουν το 100% των αναγκών και των δύο κτιρίων.

• Συστήματα Αερισμού / Θέρμανσης – Ψύξης

Για το βρεφονηπιακό σταθμό προβλέπεται η εγκατάσταση Air Source Heat pump – ASHP σε συνδυασμό με ενδοδαπέδια θέρμανση / δροσισμό. Ο εξαερισμός/δροσισμός του κτιρίου εξυπηρετείται από τα διαμπερή ανοίγματα κατάλληλου πλήθους, προσανατολισμού και ύψους σε συνδυασμό με το δροσισμό που προσφέρει η ενδοδαπέδια εγκατάσταση.

Φωτορεαλιστική άποψη εστιατορίου βρεφονηπιακού σταθμού, © MAZi Architects

Φωτορεαλιστική άποψη αίθουσας νηπίων, © MAZi Architects

Φωτορεαλιστική άποψη αίθουσας βρεφών, © MAZi Architects

“Τις ημέρες που η θερμοκρασίες είναι πολύ υψηλές χρησιμοποιείται μηχανικός εξαερισμός κατά τη διάρκεια της νύχτας καθώς η χρήση cooling tower στο βρεφονηπιακού κρίθηκε απευκταία καθώς θεωρείται τοξικός”.

Φωτορεαλιστική άποψη κέντρου ηλικιωμένων, © MAZi Architects

Η επιλογή του υβριδικού συστήματος που συνδυάζει φυσικό και μηχανικό εξαερισμό με ταυτόχρονη ανάκτηση θερμότητας/ψύξης και ενδοδαπέδιο δροσισμό, έγινε στην βάση μιας νέας βιοκλιματικής προσέγγισης που επιβάλλει η κλιματική κρίση, αυτή της κλιματικής προσαρμογής της επόμενης γενιάς στοχεύοντας στην ελαφρώς αυξημένη εσωτερική θερμοκρασία κτιρίου σε σχέση με το μέχρι τώρα σύνηθες.

• Κέλυφος: Τοίχοι θερμικής μάζας – Ανοίγματα

Για το κέλυφος του κτιρίου προτείνονται Thermal Mass Walls, κατασκευασμένων από άοπλο σκυρόδεμα με εξωτερική μόνωση που παίζουν το ρόλο θερμοσυσσωρευτή. Το χειμώνα κατά τη διάρκεια των ημερών ηλιοφάνειας, η ηλιακή ενέργεια διεισδύει από τα νότια ανοίγματα βαθιά στο εσωτερικό, θερμαίνει τον αέρα και αποθηκεύεται στη θερμική τους μάζα.

Αξονομετρικό, © MAZi Architects

“Κατά τις βραδινές ώρες όταν η ζήτηση για θέρμανση είναι μεγαλύτερη, τα δομικά στοιχεία αποδίδουν θερμότητα (με ακτινοβολία και συναγωγή) στους εσωτερικούς χώρους”.

Τομή μέσω του πάρκου, © MAZi Architects

Το καλοκαίρι, η θερμότητα που αποθηκεύεται στη θερμική μάζα του κτιρίου, μειώνει τα στιγμιαία υψηλά ψυκτικά φορτία τις πρώτες μετά-μεσημβρινές ώρες. Αυτή η θερμότητα εκλύεται σταδιακά στους εσωτερικούς χώρους του κτιρίου τις βραδινές ώρες, όταν τα ψυκτικά φορτία είναι πολύ μικρότερα.

Κάτοψη ισογείου κέντρου ηλικιωμένων, © MAZi Architects

“Η ύπαρξη θερμικής μάζας είναι μία από τις βασικότερες προϋποθέσεις που δίνουν τη δυνατότητα εξοικονόμησης ενέργειας έως και 70% το χειμώνα και έως και 100% το καλοκαίρι”.

Νότια όψη κέντρου ηλικιωμένων, © MAZi Architects

Τα ανοίγματα δεν υπερβαίνουν το 40% και έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να καλύψουν τις ανάγκες σε φυσικό αερισμό και φωτισμό. Τα ανοίγματα της νότιας όψης φέρουν σκίαστρα και μηχανικά ανοιγόμενους φεγγίτες.

Τομή Β-Β, © MAZi Architects

Οι ανοιγόμενοι φεγγίτες βόρειου προσανατολισμού στις αίθουσες του ορόφου προσδίδουν επιπλέον φυσικό φωτισμό χωρίς την ταυτόχρονη επιβάρυνση των ψυκτικών φορτίων του κτιρίου. Στα δώματα των κτιρίων, έχουν τοποθετηθεί ηλιακά φωτιστικά (Solar tubes) για τον φωτισμό των χώρων κίνησης. Πρόκειται για κυλίνδρους με κάτοπτρα που ενισχύουν το ηλιακό φως και το μεταφέρουν εντός του κτιρίου με μεγάλη ικανότητα φωτισμού σε lumen.

• Κέλυφος: Πράσινα Δώματα

Η ύπαρξη πράσινων δωμάτων ενισχύει την θερμομονωτική συμπεριφορά του κελύφους διατηρώντας την πλάκα της οροφής σε μία σταθερή, επιθυμητή θερμοκρασία καθ΄ όλη τη διάρκεια του έτους.

• Δεξαμενές ομβρίων υδάτων

Εγκατάσταση υπόγειας δεξαμενής στον περιβάλλοντα χώρο, στην οποία θα συλλέγονται τα βρόχινα νερά και θα επαναχρησιμοποιούνται, ικανοποιώντας μέρος των απαιτήσεων πότισης της φύτευσης, του περιβάλλοντα χώρου και των φυτεμένων δωμάτων.

• Κυκλική οικονομία

Λόγω της επιτάχυνσης της εξάντλησης των φυσικών πόρων επιδιώχθηκε η εύρεση ευκαιριών ελαχιστοποίησης των δομικών αποβλήτων και της πιθανής επανάχρησης υλικών. Γιαυτό και οι εσωτερικοί τοίχοι του Β.Σ. σχεδιάζονται από τυποποιημένα (modular) μέρη οικονομικής τοπικής ξυλείας, τα οποία μπορούν να συναρμολογηθουν στο εργοτάξιο ή να έρθουν προκατασκευασμένα. Ο χειρισμός αυτός των τοίχων παρέχει εκτός των άλλων τη δυνατότητα αποσυναρμολόγησης τους, σε περίπτωση που οι ανάγκες του κτιρίου αλλάξουν με την ενδεχόμενη επανασυναρμολόγηση τους σε άλλη διάταξη.

3. Ακολουθώντας μια πολυεπιστημονική προσέγγιση της αρχιτεκτονικής

Η πρακτική του studio όπως φανερώνεται και από το όνομά του – ΜΑΖi – βασίζεται στη συνεργασία και στοχεύει στη δημιουργία μιας διεπιστημονικής και συμμετοχικής πλατφόρμας. Η εμπειρία τους σε πληθώρα απαιτητικών και πολύπλοκων έργων (HS2 stations, Apple Campus Headquarters κ.α) έχει δείξει πως είναι απαραίτητη η εμπλοκή όλων των ειδικοτήτων νωρίς στη σύλληψη του κάθε έργου.

Γι’ αυτό και καλωσόρισαν το προαπαιτούμενο της συμμετοχής μηχανολόγου και στατικού στη σύσταση της ομάδας για το διαγωνισμό και απευθύνθηκαν σε επιστημονικούς συμβούλους ειδικούς στα υπόλοιπα θέματα που τους απασχόλησαν όπως ο σχεδιασμός τοπίου και η φύτευση σε ιδιαίτερα κλίματα όπως αυτό της Κρήτης, ο σχεδιασμός εξωτερικών χώρων για παιδιά, η προσιτότητα σε ανθρώπους με αναπηρία κ.α.

Κατασκευαστικές λεπτομέρειες, © MAZi Architects

Η συμβολή του μηχανολόγου μηχανικού είναι κρίσιμη στην επιλογή των κατάλληλων στρατηγικών προς μια βιοκλιματική και βιώσιμη αρχιτεκτονική, όπως αυτά αναφέρθηκαν παραπάνω. Την ίδια στιγμή, η βέλτιστη στατική / κατασκευαστική λύση που θα πετύχει οικονομία στα υλικά, όπως για παράδειγμα είναι οι καμάρες στην πρότασή τους, αλλά θα προτείνει και καινοτόμες μεθόδους όπως η χρήση ανακυκλωμένου σκυροδέματος (RC) που προτιμάται λόγω των οικολογικών οφελών, είναι αποτέλεσμα της συνεργασίας του στατικού μηχανικού με τον αρχιτέκτονα σε πρώιμο στάδιο του σχεδιασμού.

Οι MAZi Architects αναφέρουν ότι: «Θεωρούμε πως οι αρχιτέκτονες, με το πλεονέκτημα της γνώσης όλων των πτυχών που συνθέτουν ένα κτίριο και στοχεύοντας σε έναν ολιστικό σχεδιασμό, πέραν της περαιτέρω εξειδίκευσης και της διεύρυνσης των δεξιοτήτων τους, είναι απαραίτητο να στραφούμε σε ένα συνεργατικό τρόπο σχεδιασμού από το πρωταρχικό κιόλας στάδιο ιδεών. Έτσι όλοι μαζί οι μηχανικοί να μπορούμε να συζητήσουμε διαφορετικές επιλύσεις όσο ακόμα ο σχεδιασμός δεν έχει προχωρήσει».

4. Η πανδημία – σπινθήρας δημιουργικότητας

Σύμφωνα με τους αρχιτέκτονες, «όταν ανακοινώθηκε αυτός ο διαγωνισμός, αποφασίσαμε να συμμετέχουμε με χαρά θεωρώντας πως επιτέλους για πρώτη φορά θα δουλεύουμε μαζί όντας στην ίδια πόλη, στο Λονδίνο. Ανυπομονούσαμε να ξεκινήσουν οι συναντήσεις μας, να σκιτσάρουμε και να μουτζουρώνουμε μαζί με μολύβια σε ριζόχαρτα. Αλλά τα σχέδιά μας, όπως και όλων, άλλαξαν λόγω της πανδημίας και των αυστηρών περιοριστικών μέτρων που θεσπίστηκαν. Παρόλα αυτά, αντιδρώντας κατά κάποιο τρόπο στον εγκλεισμό, το φόβο, την ανησυχία και την απομόνωση, χρησιμοποιήσαμε αυτό το έργο σαν σπινθήρα δημιουργικότητας και δίαυλο επικοινωνίας. Τηλεδιασκέψεις, μέιλς, καινούριες πλατφόρμες που επιτρέπουν την ταυτόχρονη συμμετοχή στο brainstorming και το σχεδιασμό μέχρι και…σκίτσα σε ριζόχαρτα πάνω στην οθόνη, καταφέραμε εν τέλει να να διατηρήσουμε την αισιοδοξία και το χιούμορ μας μέσω της δημιουργίας και της ανταλλαγής ιδεών.

Η πανδημία άλλαξε και θα συνεχίσει να αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο ζούμε και εργαζόμαστε. Πολλές από τις αλλαγές είναι βήματα που θα γινόντουσαν και απλά επιταχύνθηκαν: η εξ αποστάσεως εργασία, η άνοδος του ηλεκτρονικού εμπορίου η αυτοματοποίηση των υπηρεσιών κλπ. Οι αρχιτέκτονες καλούμαστε να προσαρμοστούμε γρήγορα στις νέες συνθήκες και να βρούμε τρόπο να εργαζόμαστε μαζί ακόμα και όταν αυτό δεν είναι δυνατό με την κυριολεκτική έννοια, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια μιας οικονομικής κρίσης και κρίσης της δημόσιας υγείας όπως η σημερινή».

Κατασκευαστικές λεπτομέρειες, © MAZi Architects

Στοιχεία & Συντελεστές έργου:

Τίτλος έργου: Πορτέλες, Τυπολογία: Παιδικός σταθμός και κέντρο ηλικιωμένων στα Χανιά, Τοποθεσία: Χανιά Κρήτης, Διάκριση – Συμμετοχή: 1^η εξαγορά σε Πανελλήνιο Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό, Πελάτης: Δήμος Χανίων, Αρχιτεκτονική μελέτη: MAZi Architects, Ομάδα μελέτης: Δέσποινα Παπαδοπούλου – Κατερίνα Εξαμηλιώτου, Συνεργάτες: Γιώργος Κλέπκος – Δημήτρης Μαμαδάς – Στέφανος Χατζηηλίας, Σύμβουλοι: Έλενα Παπαντωνίου – Γαλήνη Αφεντουλίδου – Katherina Bruh, Κείμενο παρουσίασης – Φωτορεαλιστικές απεικονίσεις – Σχέδια: MAZi Architects

Λίγα λόγια για τους MAZi Architects:

Το αρχιτεκτονικό studio των MAZi Architects συγκροτήθηκε το 2018 από την Κατερίνα Εξαμηλιώτου και τη Δέσποινα Παπαδοπούλου, όταν η πρώτη έμενε στο Λονδίνο και η δεύτερη στο Γκοθενμπουργκ της Σουηδίας.

Παράλληλα με τις πλήρους απασχόλησης θέσεις τους, ξεκίνησαν να συμμετέχουν μαζί σε διαγωνισμούς και να αναλαμβάνουν τις πρώτες τους μελέτες σε Ελλάδα και εξωτερικό. Η ανεξάρτητη επαγγελματική τους πορεία τα τελευταία 10 χρόνια σε μεγάλα γνωστά αρχιτεκτονικά γραφεία (OMA, Foster+Partners, Grimshaw) μέχρι τη συνεργασία τους, τους βοήθησε να προσεγγίζουν κάθε μελέτη και διαγωνισμό με φιλοδοξία και θέτοντας τον πήχη ψηλά. Από τα μέσα του 2019, έχουν κοινή βάση το Λονδίνο, ενώ λόγω της πανδημίας που διανύουμε η παρούσα συμμετοχή στον διαγωνισμό δουλεύτηκε εξ’ αποστάσεως.

Για να μάθετε περισσότερα, σχετικά με την παρούσα πρόταση, πατήστε εδώ, ενώ μπορείτε να επισκεφθείτε και την σελίδα των MAZi Architects στο Instagram, πατώντας εδώ.

Υποβάλλετε ένα άρθρο

Το όνομά σας *

Το email σας *

Το θέμα του άρθρου σας *