Η πρόταση “Οι αιωρούμενες πόλεις – Ο χώρος ενδιάμεσα” του γραφείου All Architecture συμμετείχε στον ανοιχτό αρχικτεκτονικό διαγωνισμό για την ανάπλαση της πλατείας Ελευθερίας στην Καβάλα. Η σχεδιαστική προσέγγιση της μελετητικής ομάδας επικεντρώνεται στην ανάδειξη της πλατείας ως βασικού αστικού «πυκνωτή» της πόλης, η οποία θα επιτευχθεί μέσα από την επανεφεύρεσή της, ως πολιτισμικό τοπίο, όπου ο πολίτης βιωματικά συνδέεται με την ιστορία της Καβάλας και τις διαδρομές των ανθρώπων της.

Η Πλατεία Ελευθερίας, στο κατώφλι της περιτειχισμένης Οθωμανικής Καβάλας, αποτελεί  ένα σημαντικό αστικό κενό που προέκυψε μετά τη σταδιακή απομάκρυνση παλαιότερων λειτουργιών. Ο πολεοδομικός σχεδιασμός που εντάσσει πλέον την πλατεία σε ένα ευρύτερο σύνολο ελεύθερων αστικών χώρων (πλατεία Kαπνεργάτη, πλατεία Αγ. Νικολάου και το ενδιάμεσο δίκτυο πεζοδρόμων και οδών ήπιας κυκλοφορίας), δίνει τη δυνατότητα στην πόλη να οριοθετήσει το «εκτός των τειχών» ιστορικό της κέντρο.

Σχηματική μετεξέλιξη του χώρου της πλατείας στον χρόνο (περ. 1850, 1923, σήμερα) | Διαγράμματα, © Έφη Καρυώτη – Ελένη Αντωνιάδου (Αρχιτέκτονες)

Η πλατεία Ελευθερίας, σε κομβική θέση μέσα σε αυτό το σύνολο μπορεί να λειτουργήσει ως η «πόρπη» που θα συνδέσει την παλιά πόλη με τη νεώτερη επέκτασή της και την παραλιακή ζώνη με την αστική ενδοχώρα.

Οι «Αιωρούμενες πόλεις» – Ο χώρος ενδιάμεσα | Κολλαζ, © Έφη Καρυώτη – Ελένη Αντωνιάδου (Αρχιτέκτονες)

Η ενίσχυση της σύνδεσης τόσο με το ιστορικό εντός των τειχών τμήμα της πόλης, όσο και με την ευρύτερη περιοχή του εμπορικού κέντρου και την παράλια ζώνη, γίνεται μέσω του σχεδιασμού που αντλεί στοιχεία από την αρχιτεκτονική της πόλης μετασχηματίζοντάς τα στις νέες αστικές «συνάψεις» που θα ενεργοποιήσουν τον ελεύθερο χώρο.

Διάγραμμα κεντρικής ιδέας | Αρχιτεκτονικός σχεδιασμός: Έφη Καρυώτη (Αρχιτέκτων MSc) | Φωτορεαλιστική απεικόνιση, © Έφη Καρυώτη – Ελένη Αντωνιάδου (Αρχιτέκτονες)

Αρχιτεκτονικά στοιχεία όπως η εσωτερική αυλή που συναντάται σε εμβληματικά κτιριακά σύνολα της πόλης ( Ιμαρέτ, καπναποθήκες αλλά και στο Καραβάν Σεράι που κάποτε έστεκε  στη βόρεια περιοχή της πλατείας) και οι χαρακτηριστικές δίρριχτες στέγες των καπνομάγαζων που σαν κεραμιδένιες φτερούγες στεφανώνουν την πόλη, μετασχηματίζονται  σε νέες χωρικές μορφές. Η εσωτερική αυλή αποδίδεται στην πλατεία ως  «καταφύγιο-ξέφωτο» και οι πτυχωτές στέγες των καπνομάγαζων  «προσγειώνονται» στην πλατεία ως «κοίτες», όπου ευδοκιμεί το πράσινο.

Τα «ξέφωτα» και οι «κοίτες» σε διαρκή εναγκαλισμό διαμορφώνουν υποδοχείς για το σύστημα των φυτεύσεων της πλατείας και μαζί ξεδιπλώνουν το νέο τοπίο της πλατείας. Παρέχουν ευελιξία για ποικίλες δραστηριότητες που μπορούν να διαδραματίζονται ταυτόχρονα στην πλατεία.

ΒΑ άποψη της πρότασης – κυκλικό «ξέφωτο» στο μέτωπο επί της οδού Ομονοίας | Αρχιτεκτονικός σχεδιασμός: Έφη Καρυώτη (Αρχιτέκτων MSc) | Φωτορεαλιστική απεικόνιση, © Ελένη Σαμαρά (Αρχιτέκτων MSc, VE)

Στο βόρειο τμήμα της πλατείας, ως μακρινός απόηχος της εσωστρεφούς εσωτερικής αυλής του Καραβάν Σαράι που υποδεχόταν τους ταξιδιώτες στο κατώφλι της οθωμανικής πόλης, δημιουργείται ένας χώρος στάσης και ξεκούρασης κάτω από τη σκιά των δέντρων με κρήνες και ένα μικρό κυκλικό συντριβάνι. Οι υφιστάμενες φλαμουριές συνοδεύονται από καραγάτσια ως αναφορά στην ονομασία «3 καραγάτσια» από όπου πήγαζε το νερό που τροφοδοτούσε το ρωμαϊκό υδραγωγείο. Η τοπική πέτρα χρησιμοποιείται σε κυκλοτερή  διάταξη που προσομοιάζει στον τρόπο με τον οποίο τα σπίτια αγκαλιάζουν στη χερσόνησο της Παναγίας.

Στη νοτιοδυτική περιοχή της πλατείας σε άμεση σχέση με την παραλιακή ζώνη χωροθετείται ο βασικός χώρος εκδηλώσεων. Πρόκειται για την περιοχή που έως το 1967 υπήρχε το μαυσωλείο της μητέρας του Μεχμέτ Αλί , η κατεδάφιση του οποίου στέρησε την πλατεία από ένα σημαντικό τοπόσημο. Μία κυκλική επιφάνεια από ξύλο (ντεκ), αγκαλιάζει τις τέσσερεις μεγάλες φλαμουριές και στην περίμετρό της διατάσσονται καθιστικά.

Άποψη της πρότασης από την οδό Βενιζέλου – η κεντρική περιοχή εκδηλώσεων (ξύλινο ντεκ) | Αρχιτεκτονικός σχεδιασμός: Έφη Καρυώτη (Αρχιτέκτων MSc) | Φωτορεαλιστική απεικόνιση, © Ελένη Σαμαρά (Αρχιτέκτων MSc, VE)

Κάτω από το ξύλινο δάπεδο – ντεκ κατασκευάζεται δεξαμενή για τη συλλογή και την ανακύκλωσή των ομβρίων. Το ξύλο παραπέμπει στις παλιές ξύλινες προκυμαίες από όπου γινόταν η φορτοεκφόρτωση των εμπορευμάτων και των επιβατών και στα ξύλινα σκαριά των ψαράδων που επιβιώνουν και σήμερα. Οι δαπεδοστρώσεις με κυρίαρχο το στοιχείο του μαρμάρου που «εισχωρούν» και στο οδόστρωμα της οδού Βενιζέλου υποδηλώνουν την αρχαία ακτογραμμή.

«Κοίτες» – ένας περίπατος στο πράσινο | Αρχιτεκτονικός σχεδιασμός: Έφη Καρυώτη (Αρχιτέκτων MSc) | Φωτορεαλιστική απεικόνιση, © Ελένη Σαμαρά (Αρχιτέκτων MSc, VE)

Οι επάλληλες δίρριχτες στέγες των καπνομάγαζων της πόλης είναι η πηγή έμπνευσης για το σύστημα της δαπεδόστρωσης στην δυτική περιοχή της πλατείας και των πεζόδρομων που την συνδέουν με την πλατεία Καπνεργάτη, όπου δεσπόζει η Δημοτική Καπναποθήκη. Σταδιακά οι ευθείες της γεωμετρίας του δαπέδου μετασχηματίζονται σε καμπύλες διαμορφώνοντας «κοίτες» που αποδομώνται όσο «γλιστρούν» προς τη θάλασσα.

Κάτω από τη σκιά των δέντρων, στις «κοίτες», υπάρχουν πιο ιδιωτικές περιοχές με τις διατάξεις των καθιστικών σε ομάδες. Όπως και οι στέγες συλλέγουν τα όμβρια, κατά αντιστοιχία, τα όμβρια συλλέγονται στις «κοίτες». Μέσω της φυσικής κλίσης οδηγούνται για επανάχρηση για την άρδευση των φυτεύσεων.

Άποψη της πρότασης από το ύψος της παραλιακής οδούς Ερυθρού Σταυρού | Αρχιτεκτονικός σχεδιασμός: Έφη Καρυώτη (Αρχιτέκτων MSc) | Φωτορεαλιστική απεικόνιση, © Ελένη Σαμαρά (Αρχιτέκτων MSc, VE)

Η συνομιλία ανάμεσα στα άψυχα και έμψυχα στοιχεία της πλατείας είναι δυναμική, συγκροτεί μία αφήγηση, αντανακλώντας την ιστορία της περιοχής με ένα ορατό και ιδεατό τρόπο. Οι φυτεύσεις, με επιλογές μόνο τοπικών ειδών, συνδέουν την κεντρική πλατεία της Καβάλας με το ευρύτερο φυσικό περιβάλλον της πόλης (Σύμβολο Όρος, Παγγαίο, Τενάγη Φιλίππων).

Η βελτίωση του μικροκλίματος και των συνθηκών άνεσης της πλατείας με την ενίσχυση των φυτεύσεων και την κατάλληλη επιλογή υλικών, η αειφορική διαχείριση του νερού, η μελέτη φωτισμού που πληρεί αισθητικά και λειτουργικά κριτήρια, η διευθέτηση των κυκλοφοριακών ρυθμίσεων, η διασφάλιση προσβασιμότητας σε όλους ήταν ζητούμενα που απαντήθηκαν στην πρόταση.

Κάτοψη της γενικής διαμόρφωσης | Αρχιτεκτονικός σχεδιασμός: Έφη Καρυώτη (Αρχιτέκτων MSc) | Σχεδιάση, © Έφη Καρυώτη – Ελένη Αντωνιάδου – Φάνης Γεωργιάδης (Αρχιτέκτονες) – Ηρώ Σφουγγάρη (Γεωπόνος)

H υλικότητα νοηματοδοτεί την πρόταση. Η χρήση της τοπικής πέτρας (γνεύσιος λίθος), συνδέει την πλατεία με την εντός των τειχών πόλη, όπου τα σπίτια κτιζόταν από την ίδια πέτρα, το ένθετο κεραμικό αντανακλά τις στέγες των καπνομάγαζων.

Άλλα υλικά είναι το μάρμαρο Καβάλας, τα ένθετα κεραμικά τούβλα δαπέδου και τα έγχρωμα σκυροδέματα με διαμορφωμένη επιφάνεια (κτενιστό, χτυπητό). Τα παραπάνω υλικά συνδυάζονται με το ξύλο με το οποίο επενδύονται οι κυκλικές διατάξεις– χώροι στάσης/συνάντησης/εκδηλώσεων. Τα υλικά πληρούν τις προδιαγραφές «ψυχρών υλικών» οσοναφορά την ανακλαστικότητα και την θερμική εκπομπή για να αποφεύγεται το φαινόμενο τη υπερθέρμανσης.

Εγκάρσια τομή της πλατείας | Αρχιτεκτονικός σχεδιασμός: Έφη Καρυώτη (Αρχιτέκτων MSc) | Σχεδιάση, © Φάνης Γεωργιάδης (Αρχιτέκτονας)

Κατά μήκος τομή της πλατείας | Αρχιτεκτονικός σχεδιασμός: Έφη Καρυώτη (Αρχιτέκτων MSc) | Σχεδιάση, © Φάνης Γεωργιάδης (Αρχιτέκτονας)

Νυχτερινή άποψη της πρότασης | Αρχιτεκτονικός σχεδιασμός: Έφη Καρυώτη (Αρχιτέκτων MSc) | Μελέτη φωτισμού: Αθηνά Σίβη (Ηλεκτρολόγος Μηχανικός ΜΑ) | Φωτορεαλιστική απεικόνιση, © Ελένη Σαμαρά (Αρχιτέκτων MSc, VE)

Κρήνες και συντριβάνι στο Ιμαρέτ – Λεπτομέρεια της πρότασης | Διαγράμματα, © Έφη Καρυώτη – Ελένη Αντωνιάδου – Χρύσα Χατζηράλλη (Αρχιτέκτονες)

Πρόταση για το καφέ της πλατείας | Αρχιτεκτονικός σχεδιασμός: Έφη Καρυώτη (Αρχιτέκτων MSc) | Φωτορεαλιστικές απεικόνισεις, © Ελένη Σαμαρά (Αρχιτέκτων MSc, VE) – Χρύσα Χατζηράλλη (Αρχιτέκτων)

Τα περίπτερα είναι μικροί φωτεινοί «φάροι» στην πλατεία και λειτουργούν και ως info points | Αρχιτεκτονικός σχεδιασμός: Έφη Καρυώτη (Αρχιτέκτων MSc) | Φωτορεαλιστική απεικόνιση, © Χρύσα Χατζηράλλη (Αρχιτέκτων)

Πρόταση αστικού εξοπλισμού της πλατείας | Αρχιτεκτονικός σχεδιασμός: Έφη Καρυώτη (Αρχιτέκτων MSc) | Φωτορεαλιστική απεικόνιση, © Χρύσα Χατζηράλλη (Αρχιτέκτων)

Στοιχεία & Συντελεστές έργου:

Τίτλος διαγωνισμού: , Τυπολογία: Αρχιτεκτονικός διαγωνισμός , Τοποθεσία: Καβάλα – Ελλάδα, Διάκριση – Συμμετοχή: Συμμετοχή, Αναθετούσα αρχή: Δήμος Καβάλας, Αρχιτεκτονική Μελέτη: ALL ARCHITECTURE  –  Έφη Καρυώτη (Αρχιτέκτονας MSc), Συνεργάτες: Ελένη Σαμαρά (Αρχιτέκτονας MSc VE | φωτορεαλιστικές απεικονίσεις) – Φάνης Γεωργιάδης – Ελένη Αντωνιάδου – Χρύσα Χατζηράλλη (Αρχιτέκτονες), Σύμβουλος Αρχιτέκτων: Μαίρη Σκουλούδη, Μελέτη ΗΜ και Μελέτη Φωτισμού: Αθηνά Σίβη (Ηλεκτρολόγος Μηχανικός ΜΑ,) Φυτοτεχνική μελέτη: Κρίστα Λήβεν Αντωνίου (Βιολόγος, Φυτοτέχνης PhD) & Ηρώ Σφουγγάρη (Γεωπόνος), Συγκοινωνιολόγος: Αλέξανδρος Λαμπράκης, Φωτογράφιση πεδίου: Κωστής Οικονομίδης

Υποβάλλετε ένα άρθρο

Το όνομά σας *

Το email σας *

Το θέμα του άρθρου σας *