H παρούσα διπλωματική εργασία πραγματοποιήθηκε από τον Αναστάσιο Μπαλατσούκα και τον Δήμο Παπαδημάκη, με επιβλέποντες καθηγητές τον Δημήτρη Πολυχρονόπουλο, την Μαρία Γρηγοριάδου και τον Δημήτρη Γιουζέπα του Τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Δ.Π.Θ. Η πρόταση αφορά στην δημιουργία ενός Κέντρου Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης στη λίμνη Πλαστήρα, όπου ο επισκέπτης θα έχει τη δυνατότητα να γνωρίσει τα πλούσια οικοσυστήματα της περιοχής, να ενημερωθεί για τη σπουδαιότητα τους και να εκπαιδευτεί για τον τρόπο προστασίας τους.

Η Λίμνη Πλαστήρα ή αλλιώς τεχνητή λίμνη Ταυρωπού είναι λίμνη που βρίσκεται στον νομό Καρδίτσας και αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες τεχνητές λίμνες της χώρας μας. Βρίσκεται 25 χλμ. περίπου δυτικά της Καρδίτσας, σε υψόμετρο περίπου 800 μέτρων. Απέχει 325χλμ. από την Αθήνα και 250χλμ. από τη Θεσσαλονίκη, χαρακτηρίζοντας τη, έναν από τους πλέον εύκολα προσβάσιμους και δημοφιλείς προορισμούς στην Ελλάδα.

Στην περιοχή της σημερινής λίμνης η οποία ονομαζόταν «Νεβρόπολη», το 1928 ο Στρατηγός Νικόλαος Πλαστήρας συνέλαβε την ιδέα για την κατασκευή ενός φράγματος που θα έδινε λύση στο πρόβλημα της άρδευσης του θεσσαλικού κάμπου, της ύδρευσης της Καρδίτσας και άλλων κοινοτήτων, αλλά και την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος, με την εκμετάλλευση της δύναμης του νερού.

Στον χάρτη βλέπουμε το οδικό δίκτυο γνωστό ως και ο γύρος της λίμνης. Ανάλυση ιστορίας της λίμνης, © Αναστάσιος Μπαλατσούκας – Δήμος Παπαδημάκης

“Στις αρχές τις δεκαετίας του ΄50 άρχισε η υλοποίηση της ιδέας, με την κατασκευή ενός φράγματος στην περιοχή «Κακαβάκια», το οποίο και ολοκληρώθηκε το 1960”.

Ακολουθώντας την περιμετρική διαδρομή, συναντάμε την παραλίμνια και μια από τις κεντρικότερες περιοχές, της ευρύτερης περιοχής της λίμνης  και περιοχή μελέτης «Πλαζ Πεζούλας», η οποία βρίσκεται κοντά στο χωρίο Καλύβια Πεζούλας καθώς και το Μορφοβούνι, το οποίο διαθέτει και το μουσείο Πλαστήρα αφιερωμένο στο έργο και την ζωή του Νικόλαου Πλαστήρα, αλλά και το Νεοχώρι, τα οποία είναι πλέον ανεπτυγμένα τουριστικά και διαθέτουν υποδομές για υπαίθριες ή μη  δραστηριότητες.

Ανάλυση περιοχής, © Αναστάσιος Μπαλατσούκας – Δήμος Παπαδημάκης

“Σε κοντινή απόσταση από το Νεοχώρι βρίσκεται ο Βοτανικός Κήπος”.

Πρόκειται για περιοχή 10 στρεμμάτων που φιλοξενεί μεγάλο μέρος της χλωρίδας της ευρύτερης περιοχής καθώς και ενδιαφέροντα είδη της τοπικής πανίδας. Η περιοχή διακρίνεται και από ποικίλες επιλογές δραστηριοτήτων, οι οποίες θα αναφερθούν αναλυτικά παρακάτω.

Συνθετική ιδέα, © Αναστάσιος Μπαλατσούκας – Δήμος Παπαδημάκης

“Στα χωριά που βρίσκονται στην περιοχή της λίμνης δεν λείπει το στοιχείο της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής”.

Στο σύνολο της, γίνεται αντιληπτή, στην κατασκευή των οικισμών και των κτιρίων, η αξιοποίηση και η ενσωμάτωση του φυσικού περιβάλλοντος – η μορφολογία του εδάφους, οι κλιματικές συνθήκες, ο προσανατολισμός, η βλάστηση, κ.α.

Η αξιοποίηση των στοιχείων του φυσικού περιβάλλοντος κατά τον παραδοσιακό σχεδιασμό προέκυψε ως επίλυση των αντίστοιχων αναγκών, λόγω της έλλειψης των σημερινών μέσων τεχνολογίας, ενώ ταυτόχρονα φανερώνει τη βαθιά γνώση των περιορισμών και των δυνατοτήτων του φυσικού περιβάλλοντος – αποτέλεσμα της μακρόχρονης  συμβίωσης των τοπικών κοινωνιών με τη φύση.

Χαράξεις και προσβασιμότητα, © Αναστάσιος Μπαλατσούκας – Δήμος Παπαδημάκης

Η μορφολογία της περιοχής, όπως οι χαράδρες, το νερό και τα φαράγγια με την ποικίλη παρόχθια βλάστηση, δημιούργησε αξιόλογα καταφύγια και βιότοπους που φιλοξενούν μία εξαιρετικά πλούσια άγρια πανίδα. Το γεγονός αυτό δικαιολογεί την ύπαρξη πολλών ειδών ασπόνδυλων και σπονδυλωτών, μεγάλο αριθμό τρωκτικών, ερπετών, πουλιών και άλλων. Ιδιαίτερα σημαντική ανάπτυξη έχουν τα υδρόβια είδη. Κορέγονος, γλήνι, λαβράκι, άγρια και αμερικανική πέστροφα είναι κάποια από τα κύρια είδη που συναντούμε στη λίμνη.

Κτιριολογικό διάγραμμα χώρων, © Αναστάσιος Μπαλατσούκας – Δήμος Παπαδημάκης

“Η ευρύτερη περιοχή γύρω από την λίμνη καλύπτεται από πυκνή βλάστηση”.

Στα είδη που συναντάμε κυριαρχεί η ελάτη (Abies borissi regis), η πλατύφυλλη δρυς (Quercus frainetto) αλλά και 5 είδη σφενδάμου. Βέβαια δεν λείπει και η ποώδη βλάστηση της περιοχής όπως η ρίγανη, το θυμάρι και το τσάι του βουνού. Αξιοσημείωτη ύπαρξη του μοναδικού (παγκοσμίως) φυτού Centaurea messenicolasiana, το οποίο εντοπίζεται κοντά στο χωριό Μεσενικόλας.

Γενικό τοπογραφικό, © Αναστάσιος Μπαλατσούκας – Δήμος Παπαδημάκης

Ανάλογα με το υψόμετρο που διαφοροποιείται στην περιοχή, αναπτύσσεται μεγάλος αριθμός ειδών της ημιορεινής και ορεινής ζώνης, τα οποία και είναι το χαρακτηριστικό στοιχείο της περιοχής της λίμνης. Εξαιτίας του ιδιαίτερου φυσικού κάλλους της περιοχής, αλλά και λόγω της υψηλής βιοποικιλότητας, η περιοχή του υγρού στοιχείου της λίμνης εντάσσεται στο δίκτυο «Natura 2000».

Κάτοψη ισογείου, © Αναστάσιος Μπαλατσούκας – Δήμος Παπαδημάκης

Η Περιοχή χαρακτηρίζεται από το πλήθος των επιλογών σχετικά με το είδος τουρισμού που θα επιλέξει ο επισκέπτης, καθώς μπορεί να επιδοθεί, στον θρησκευτικό, παραθεριστικό, εκπαιδευτικό, στον αγροτουρισμό και συνεδριακό τουρισμό.

Κάτοψη ορόφου, © Αναστάσιος Μπαλατσούκας – Δήμος Παπαδημάκης

Επίσης μεγάλο μέρος των επισκεπτών το καλοκαίρι απολαμβάνουν και συμμετέχουν σε αθλητικές δραστηριότητες. Μια από τις σημαντικότερες αθλητικές δραστηριότητες αφορά τον Διάπλους Λίμνης Πλαστήρα.

Τομή Α-Α | Ανατολική όψη | Βόρεια όψη, © Αναστάσιος Μπαλατσούκας – Δήμος Παπαδημάκης

Επίσης δεν λείπουν δραστηριότητες όπως ιππασία, τοξοβολία, ποδηλασία βουνού, ορειβασία, ψάρεμα, πεζοπορία, σκι, υδροποδήλασία και κανοε καγιάκ καθώς και κολύμβηση. Ο τουριστικός κλάδος αποτελεί αναμφισβήτητα πλέον έναν από τους μεγαλύτερους τομείς οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας για την περιοχή, γεγονός το οποίο εδραιώνεται και με την κατασκευή ολοένα και περισσότερων τουριστικών μονάδων.

Αξονομετρικό σχέδιο χώρων έκθεσης και εργαστηρίων, © Αναστάσιος Μπαλατσούκας – Δήμος Παπαδημάκης

Η λίμνη πλαστήρα χαρακτηρίζεται επίσης και ως ποιοτικός ορεινός προορισμός Βιωματικής Μάθησης και Εμπειρίας 4 εποχών, καθώς όλο τον χρόνο το τοπίο μεταβάλλεται και προσφέρει σε κάθε εποχή ένα μοναδικό τοπίο στον επισκέπτη. Εκτός όμως από τις αλλαγές που παρατηρούμε κάθε εποχή στα χρώματα και στην αίσθηση του μεταβαλλόμενου τοπίου, σημαντικό ρόλο παίζει η στάθμη της λίμνης.

Φιλοσοφία στον τρόπο κατασκευής και στα υλικά, © Αναστάσιος Μπαλατσούκας – Δήμος Παπαδημάκης

“Μια από τις κύριες παραμέτρους της ανάπτυξης και του σχεδιασμού της σύνθεσης από τους δημιουργούς, ήταν η μεταβαλλόμενη στάθμη που παρατηρείται”.

Ο μέσος όρος της στάθμης της λίμνης ανέρχεται στα περίπου 785 μέτρα από την στάθμη της θάλασσας, με την ανώτατη στάθμη που παρατηρήθηκε, να ανέρχεται στα 792 μέτρα από την στάθμη της θάλασσας, αλλά και η κατώτατη στα 782 μέτρα.

Σημαντικό ρόλο διαδραματίζει η πλατεία που δημιουργείται στο νοητό κέντρο της συνολικής σύνθεσης, καθώς μέσω αυτής γίνεται η μετακίνηση του επισκέπτη από και προς τα υπόλοιπα κτίρια, © Αναστάσιος Μπαλατσούκας – Δήμος Παπαδημάκης

“Παρατηρώντας την περιοχή παρέμβασης, γίνεται άμεσα αντιληπτή η σχέση της με τη λίμνη, καθώς το οικόπεδο «εισέρχεται» σαν χερσόνησος σε αυτήν”.

Κύρια χαρακτηριστικά αποτελούν η έντονη βλάστηση από υψίκορμα δέντρα, καθώς και οι μεγάλες μεταβολές της στάθμης του νερού, ανάλογα την περίοδο του έτους που μπορούν να φτάσουν και τα 6 μέτρα.

Οπτική που έχουν οι επισκέπτες απολαμβάνοντας μια βόλτα στην λίμνη μέσω των επιλογών για δραστηριότητες που του προσφέρονται, © Αναστάσιος Μπαλατσούκας – Δήμος Παπαδημάκης

Βασικό μέλημα του σχεδιασμού από τις πρώτες κιόλας χαράξεις αποτέλεσαν οι περιμετρικές οπτικές φυγές προς τη λίμνη και η δημιουργία ενός συγκροτήματος που θα εκμεταλλεύεται κάθε δυνατή οπτική της. Ο κύκλος και η τοποθέτηση κτιριακών όγκων περιμετρικά του, αποτέλεσε τη βέλτιστη επιλογή με γνώμονα το οικόπεδο και τη σχέση του με τη λίμνη.

Η γεφύρωση των δυο κεντρικών κτιρίων μέσω ενός γραμμικού θερμαινόμενου χώρου είναι ένα από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της πρότασης, © Αναστάσιος Μπαλατσούκας – Δήμος Παπαδημάκης

Η τελική πρόταση σχεδιασμού περιλαμβάνει ένα σύστημα χαράξεων, που συγκρατούν τις στάθμες της λίμνης και δημιουργούν επίπεδα, ενώ μια κεντρική χάραξη οδηγεί τον επισκέπτη από την είσοδο στην πλατεία και από εκεί στην απόληξη του συγκροτήματος, σε ένα παρατηρητήριο μέσα στη λίμνη.

Στοιχείο της σύνθεσης αποτελεί και ο κήπος διάφορων ενδημικών φυτών. Στην φωτορεαλιστική απεικόνιση παρατηρούμε και τον πρόβολο του τμήματος της έκθεσης της χλωρίδας ο οποίος μας βοηθά να έρθουμε πιο εύκολα σε επαφή με τα διάφορα είδη δένδρων από μια πιο ιδιαίτερη ματιά, καθώς ταυτόχρονα θα βλέπουμε πληροφορίες για αυτά, © Αναστάσιος Μπαλατσούκας – Δήμος Παπαδημάκης

Οι κτιριακοί όγκοι αποτελούνται από οργανικές δομές και αναπτύσσονται κυτταρικά και περιμετρικά της πλατείας, αξιοποιώντας τις διαφορετικές οπτικές από το Βορρά έως το Νότο. Τα κτίρια διαθέτουν ξεχωριστές εισόδους για αυτονομία, ενώ ορισμένα αποτελούν υποσύστημα του γενικού κτιριακού συστήματος.

Το παρατηρητήριο προσφέρει ανεμπόδιστη περιμετρική οπτική σε όλη τη λίμνη καθώς είναι τοποθετημένο μέσα σε αυτήν. Είναι το στοιχείο της σύνθεσης που είναι ευδιάκριτο από το μεγαλύτερο μέρος της λίμνης και λειτουργεί και σαν τοπόσημό της. Στο κάτω τμήμα του, είναι σχεδιασμένες οι στάθμες που δείχνουν το επίπεδο του νερού στους επισκέπτες, © Αναστάσιος Μπαλατσούκας – Δήμος Παπαδημάκης

“Η σύνθεση αποτελείται από το κτίριο της έκθεσης, το οποίο έχει άμεση σχέση με το κτίριο των εργαστηρίων και αποτελούν τους βασικούς όγκους του Κέντρου Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης”.

Ακολουθούν το κτίριο του αμφιθεάτρου, το αναψυκτήριο καθώς και οι ξενώνες για τους εποχιακούς επισκέπτες, με δωμάτια βραχείας ή μακράς διαμονής. Σημαντικό ρόλο στο διαδραματίζει το παρατηρητήριο της λίμνης.

Το κτίριο του καφέ / εστιατορίου. Διαθέτει χώρο για ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων στον εξωτερικό υπαίθριο και ημιυπαίθριο χώρο όταν οι καιρικές συνθήκες το επιτρέπουν. Στο εσωτερικό, σημαντικό στοιχείο αποτελεί η κυκλική σκάλα που συνδέει τα δυο επίπεδα, καθώς και τα μεγάλα υαλοστάσια με θέα τη λίμνη, © Αναστάσιος Μπαλατσούκας – Δήμος Παπαδημάκης

“Συνολικά το συγκρότημα φιλοξενεί χώρους περίπου τριών χιλιάδων τετραγωνικών μέτρων”.

Στην είσοδο του συγκροτήματος και απομακρυσμένο από τα κτίρια βρίσκεται ο χώρος στάθμευσης. Ακολουθώντας τις χαμηλές χαράξεις από Corten, ο επισκέπτης φτάνει στην πλατεία με το υπαίθριο καθιστικό της. Σε τρία σημεία περιμετρικά της κάτοψης  συναντώνται ραμπόσκαλες και καθιστικά που με την άνοδο της λίμνης εξαφανίζονται. Στην ίδια φιλοσοφία εντάσσονται και τα παραλίμνια επίπεδα που συνεχώς μεταβάλλονται όσο αλλάζει η στάθμη του νερού.

Οι ξενώνες λειτουργούν αυτόνομα και εξυπηρετούν επισκέπτες, ερευνητές αλλά και τουρίστες που επιθυμούν να μείνουν κοντά στη φύση και σε άμεση επαφή με τη λίμνη. Διαθέτουν τρεις κατηγορίες δωματίων, εκ των οποίων μερικά αναπτύσσονται και σε δυο επίπεδα, © Αναστάσιος Μπαλατσούκας – Δήμος Παπαδημάκης

Στην κάτοψη ισογείου, η έκθεση και τα εργαστήρια αποτελούν το βασικό τμήμα του κέντρου περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης, οι οποίοι βοηθούν στην ενημέρωση των επισκεπτών σχετικά με την ιστορία, την χλωρίδα και την πανίδα της περιοχής, αλλά και τον χώρο των εργαστηρίων, τα οποία βοηθούν στην έρευνα, την μελέτη και την κατανόηση του φυσικού περιβάλλοντος, με έναν βιωματικό τρόπο εκμάθησης από τους επισκέπτες και την συντήρηση των εκθεμάτων από τους ειδικούς.

Ψηφιακό αρχιτεκτονικό μοντέλο, © Αναστάσιος Μπαλατσούκας – Δήμος Παπαδημάκης

Από την είσοδο της έκθεσης, ο επισκέπτης συναντά την υποδοχή και το πωλητήριο, που στρέφονται προς την πλατεία, ενώ στο μπροστινό τμήμα συναντάμε την περιοδική έκθεση. Ανάμεσα τους αρθρώνονται το κλιμακοστάσιο, τα WC και οι βοηθητικοί χώροι.

Οι έκθεση χλωρίδας στο κτήριο των εκθέσεων, © Αναστάσιος Μπαλατσούκας – Δήμος Παπαδημάκης

Στο κτίριο των εργαστηρίων, στο ισόγειο, βρίσκονται οι 2 αίθουσες διδασκαλίας, το εργαστήριο εξερεύνησης χλωρίδας, το υπολογιστικό κέντρο, οι βοηθητικοί χώροι και το WC. Στο ενδιάμεσο τμήμα, βρίσκεται ο χώρος υποδοχής των εργαστηρίων.

Διαδραστικές προβολές στην έκθεση χλωρίδας, © Αναστάσιος Μπαλατσούκας – Δήμος Παπαδημάκης

Το κτίριο νότια των εργαστηρίων, περιλαμβάνει ένα μικρό αμφιθέατρο και ένα φουαγιέ, το οποίο μπορεί να δεχθεί χρήσεις και ως αίθουσα πολλαπλών χρήσεων. Το αμφιθέατρο μπορεί να λειτουργεί αυτόνομα ώστε να εξυπηρετεί και τις πολιτιστικές ανάγκες της περιοχής.

Το τμήμα ιστορίας της λίμνης, © Αναστάσιος Μπαλατσούκας – Δήμος Παπαδημάκης

“Στο βόρειο τμήμα της πλατείας υπάρχει το καφέ / εστιατόριο”.

Με ανεξάρτητη είσοδο, μπορεί να λειτουργεί ακόμα και τις μέρες και ώρες που το περιβαλλοντικό κέντρο είναι κλειστό και να εξυπηρετεί επισκέπτες της περιοχής αλλά και κατοίκους των γειτονικών χωριών.Τέλος, το κτίριο των ξενώνων, σε απομόνωση από το υπόλοιπο συγκρότημα, διαθέτει τρείς τύπους δωματίων και αναπτύσσεται σε δυο ορόφους, προσφέροντας ιδιοτικότητα και θέα στη λίμνη.

Το τμήμα πανίδας με τις εκθέσεις της πανίδας και ιχθυοπανίδας της λίμνης.

Στον όροφο, ξεκινώντας από τις εκθέσεις και ανεβαίνοντας το κλιμακοστάσιο βρίσκονται οι μόνιμες εκθέσεις που περιλαμβάνουν το τμήμα χλωρίδας το τμήμα πανίδας και το τμήμα ιστορίας της λίμνης. Από τις εκθέσεις, ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να μεταβεί απευθείας στα εργαστήρια. όπου στον όροφο, βρίσκονται το εργαστήριο εξερεύνησης πανίδας με τους βοηθητικούς του χώρους και ένα πατάρι, την βιβλιοθήκη και τα γραφεία του προσωπικού.

Η υποδοχή των εργαστηρίων, © Αναστάσιος Μπαλατσούκας – Δήμος Παπαδημάκης

Ως προς τη φιλοσοφία των υλικών και της κατασκευής χρησιμοποιήθηκαν υλικά που αφήνουν το ελάχιστο δυνατό αποτύπωμα στο περιβάλλον και εντάσσονται στο φυσικό τοπίο σε όλες τις εποχές του χρόνου. Πιο συγκεκριμένα, χρησιμοποιήθηκαν μεταλλικές κατασκευές, οι οποίες είναι συναρμολογούμενες και εύκολα αναστρέψιμες στην περίπτωση που κριθεί αναγκαία η απομάκρυνσή τους. Η επένδυση των όψεων επιτυγχάνεται με τη χρήση τούβλινου claustra, το οποίο φιλτράρει το φως, ενώ ταυτόχρονα το τούβλο ως γαιώδες υλικό «δένει» με το περιβάλλον του.

Το εργαστήριο εξερεύνησης πανίδας στον όροφο των εργαστηρίων, φέρνει πιο κοντά τους επισκέπτες του κέντρου με την πανίδα της ευρύτερης περιοχής. Η αίθουσα διαθέτει επιμέρους χώρους με ειδικό εξοπλισμό (όπως μικροσκόπια) που συμβάλλουν στην εκπαιδευτική διαδικασία, © Αναστάσιος Μπαλατσούκας – Δήμος Παπαδημάκης

“Οι χαράξεις και πορείες στο έδαφος ορίζονται από χαμηλού ύψους μεταλλικά φύλλα Corten, στοιχεία που συναντώνται και περιμετρικά των δωμάτων των κτιρίων”.

Το Corten ως υλικό απορροφάται χρωματικά από τους γήινους τόνους του τοπίου και συμβάλλει στο οπτικό και σχεδιαστικό αποτέλεσμα της σύνθεσης. Όσον αφορά το έδαφος των υπαίθριων και ημιυπαίθριων χώρων του συγκροτήματος καθώς και του χώρου στάθμευσης, χρησιμοποιήθηκε μια ήπια σχεδιαστική παρέμβαση στο περιβάλλον, με τη χρήση πατημένου χώματος. Η μονολιθικότητα των υλικών σε συνδυασμό με τις οργανικές μορφές των κτιρίων και τα φυτεμένα δώματα, δημιουργούν την αίσθηση της «ανάδυσης» από το έδαφος.

Οπτική της πλατείας του συγκροτήματος κατά τους χειμερινούς μήνες με χιονόπτωση, © Αναστάσιος Μπαλατσούκας – Δήμος Παπαδημάκης

Στοιχεία & Συντελεστές εργασίας:

Τίτλος εργασίας: Κέντρο Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης στη λίμνη Πλαστήρα, Μάθημα: Διπλωματική εργασία, Σχολή: Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Δ.Π.Θ., Φοιτητές: Αναστάσιος Μπαλατσούκας  – Δήμος Παπαδημάκης, Επιβλέποντες καθηγητές: Πολυχρονόπουλος Δημήτρης – Γρηγοριάδου Μαρία – Γιουζέπας Δημήτρης, Ημερομηνία: Ιανουάριος 2021

Υποβάλλετε ένα άρθρο

Το όνομά σας *

Το email σας *

Το θέμα του άρθρου σας *