Η παρούσα διπλωματική εργασία της Ευαγγελίας Σταματίου Κώνστα και της Ηρούς Σταλίκα, που παρουσιάστηκε το Μάϊο του 2020, στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, του Πανεπιστήμιου Πατρών, με επιβλέποντες καθηγητές τον Κωνσταντίνο Γρίβα και τον Βασίλη Παππά, είναι μια υπόθεση για το άμεσο μέλλον της ελληνικής αγροτικής γης εξετάζοντας ως παράδειγμα τον Θεσσαλικό Κάμπο.

Έχοντας σχεδόν 5 εκατομμύρια στρέμματα καλλιεργήσιμης γης, ο κάμπος της Θεσσαλίας αποτελεί τη 2^η μεγαλύτερη παραγωγική πεδιάδα της Ελλάδας. Παράγει το 14% των αγροτικών προϊόντων της χώρας και οι εξαγωγές αυτών αποτελούν το 18% των συνολικών εξαγωγών.

Εναέρια άποψη περιοχής με αναδιοργάνωση αγροτικής γης, © Σταματίου Κώνστα Ευαγγελία – Σταλίκα Ηρώ

Παρ’ όλα αυτά τα τελευταία τέσσερα χρόνια έχει παρατηρηθεί η εγκατάλειψη πάνω από το 7% των στρεμμάτων λόγω υπογονιμότητας και διάβρωσης του εδάφους και η κατάσταση θα επιδεινωθεί πολύπλευρα στο μέλλον.

Ως περιοχή μελέτης επιλέγεται το τμήμα του κάμπου που ορίζεται από μεγάλα οδικά δίκτυα που ενώνουν τις πόλεις της Θεσσαλίας, Λάρισα – Τρίκαλα- Καρδίτσα και Φάρσαλα, © Σταματίου Κώνστα Ευαγγελία – Σταλίκα Ηρώ

Η σχεδιαστική έρευνα επεξεργάζεται μια σειρά στρατηγικών παρεμβάσεων που εστιάζουν σε διαδοχικές κλίμακες (από τη χωροταξική και το masterplan έως την κτηριακή) και προσπαθεί να θέσει τα βασικά ζητήματα για μια σταδιακή, ολιστική αναδιαμόρφωση του αγροτικού τοπίου με στόχο τη διασφάλιση ενός βιώσιμου μέλλοντος για την αγροτική παραγωγή στο κάμπο υπό δυσμενέστερες κλιματικές συνθήκες.

Masterplan

Δημιουργούνται διαφορετικές περιοχές και ζώνες για καλύτερη διαχείριση της γης και των υδάτων (ζώνη κτηνοτροφίας, αναδιοργάνωση περιοχής καλλιεργειών), μια πιο αποτελεσματική οργάνωση του κύκλου παραγωγής – εμπορίου (ζώνη διανομής) και ενεργειακή αυτονομία (πάρκα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας).

Χαρτογράφιση Περιοχής, © Σταματίου Κώνστα Ευαγγελία – Σταλίκα Ηρώ

“Η πρόταση περιλαμβάνει και κτηριακές υποδομές που τοποθετούνται στις προαναφερθείσες περιοχές – ζώνες”.

Τα προγράμματα των κτηρίων έχουν στόχο την ενίσχυση και τον εκσυγχρονισμό της παραγωγής μέσω της έρευνας (Δακτύλιος Έρευνας), την αύξηση της παραγωγής (υπόγεια εργαστήρια), τον καλύτερο τρόπο οργάνωσης της αλυσίδας παραγωγή – μεταποίηση – εμπόριο (Σταθμοί Υπηρεσιών) και την εξωστρέφεια του κάμπου (ΕΧΡΟ).

Δακτύλιος Έρευνας

Ο δακτύλιος έρευνας στεγάζει τα εργαστήρια του κάμπου. Τα κτήρια αυτά, τοποθετούνται μέσα στη καλλιεργήσιμη γη, και δημιουργούν ένα προστατευμένο εσωτερικό χώρο για πειραματισμό επί το πεδίο ενώ επιτρέπουν και την πανοραμική εξωτερική θέα των γύρω πειραματισμών και καλλιεργειών

Πύργοι Δεδομένων

Μέσα στο αγροτικό τοπίο τοποθετούνται πύργοι που συλλέγουν δεδομένα από θερμικές κάμερες, αισθητήρες ανίχνευσης που υπάρχουν στο έδαφος και drones.

Masterplan, © Σταματίου Κώνστα Ευαγγελία – Σταλίκα Ηρώ

Τα κελύφη αυτών, αποτελούν ένα φυσικό μέσο ενημέρωσης αλλά και προειδοποίησης για τους αγρότες όσον αφορά ακραία καιρικά φαινόμενα. Τα φωτεινά αυτά τοπόσημα, ύψους 300 μ., χωροθετούνται ώστε να καλύπτουν το σύνολο του κάμπου και είναι ορατά από πολύ μεγάλες αποστάσεις.

Παραγωγικό Υπόστρωμα

Στο ανατολικό τμήμα της περιοχής όπου το έδαφος είναι πολύ πιο άγονο κατασκευάζεται ένα επεκτάσιμο σύστημα υπόγειων εργαστηρίων υδροπονίας και αεροπονίας, με στόχο την αύξηση του όγκου αλλά και ελέγχου της ποιότητας της παραγωγής (κυρίως κηπευτικών).

Περιοχές και Ζώνες Παρεμβάσεων, © Σταματίου Κώνστα Ευαγγελία – Σταλίκα Ηρώ

“Το σύστημα υπόγειων κάθετων εντατικών καλλιεργειών τοποθετείται 27 μέτρα κάτω από τη γη και δημιουργεί ένα δεύτερο στρώμα παραγωγής”.

Άποψη από δασική ζώνη του κάμπου, © Σταματίου Κώνστα Ευαγγελία – Σταλίκα Ηρώ

Στην επιφάνεια, το σύστημα αυτό απελευθερώνει γόνιμο έδαφος για λιγότερο εντατικές καλλιέργειες που θα διαφυλάττουν το γόνιμο έδαφος. Μια σειρά από επιμήκεις υδάτινες δεξαμενές (μήκους 300μ. πλάτος 20μ.) αναπτύσσονται πάνω από τα υπόγεια εργαστήρια, οι οποίες είναι μέρος ενός κυκλικού συστήματος συλλογής και διαχείρισης του βρόχινου νερού.

Σταθμοί Υπηρεσιών

Οι σταθμοί υπηρεσιών βρίσκονται διάσπαρτοι στο εσωτερικό του κάμπου σε κομβικά σημεία του αγροτικού οδικού δικτύου, και προσφέρουν τη δυνατότητα τα προϊόντα μετά τη συγκομιδή τους, να πάνε με μικρά αγροτικά οχήματα σε κοντινά σημεία, χωρίς να προλάβουν να αλλοιωθούν.

Αξονομετρικό Δακτυλίου Έρευνας, © Σταματίου Κώνστα Ευαγγελία – Σταλίκα Ηρώ

Πρόκειται για γραμμικά μεταλλικά κελύφη κάτω από μεγάλα φυτεμένα στέγαστρα, εκατέρωθεν των δρόμων, που συμπληρώνονται από γραμμική φύτευση πολύ υψηλών δέντρων (πλατάνια, λεύκες, κ.α.)

Εκθεσιακός Χώρος

Ο εκθεσιακός χώρος τοποθετείται στο βόρειο τμήμα της περιοχής. Το κτήριο είναι ένα στέγαστρο μέσα στο δάσος που τοποθετείται ανάμεσα από μια πλατεία-ξέφωτο και μια promenande πλάι στο ποτάμι. Το στέγαστρο σε διάφορα σημεία διακόπτεται από κενά, από όπου βγαίνουν οι κορυφές υψηλών δέντρων, επεκτείνοντας έτσι την αίσθηση του δάσους και στο εσωτερικό του κτηρίου.

Προοπτική Τομή Δακτυλίου Έρευνας, © Σταματίου Κώνστα Ευαγγελία – Σταλίκα Ηρώ

Όλη αυτή η έρευνα και οι σχεδιαστικοί πειραματισμοί επιχειρούν να παρουσιάσουν τα προβλήματα και να θέσουν τις βάσεις για τη συζήτηση σχετικά με τη σταδιακή αλλά συνολική αναδιαμόρφωση του αγροτικού τοπίου.

Η ύπαιθρος με τις νέες τεχνολογίες, τον αυτοματισμό, τη μετανάστευση και τη κλιματική αλλαγή εμφανίζει συνεχώς νέες εντεινόμενες προκλήσεις. Για την αρχιτεκτονική αποτελεί ένα σχεδόν ανεξερεύνητο πεδίο καθώς μέχρι τώρα η αρχιτεκτονική έρευνα επικεντρώνεται στην πόλη.

Εξωτερική Άποψη Δακτυλίου Έρευνας. Ο δακτύλιος είναι ένα κτήριο που επιπλέει μέσα στις καλλιέργειες, © Σταματίου Κώνστα Ευαγγελία – Σταλίκα Ηρώ

“Οι επερχόμενες αλλαγές στο κλίμα της ηπειρωτικής, παραγωγικής Ελληνικής γης είναι δύσκολο να προβλεφθούν, όσο και οι οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις τους”.

Μέσα από την συγκεκριμένη έρευνα γίνεται σαφές ότι η βιωσιμότητα της ελληνικής αγροτικής γης απαιτεί τον συντονισμό πολλών φορέων, πολλών ειδικοτήτων επιστημόνων, πολιτική και κοινωνική βούληση και μακρόπνοο στρατηγικό σχεδιασμό σε φάσεις, με έμφαση στην έρευνα και με παρεμβάσεις σε πολλές κλίμακες.

Νυχτερινή άποψη Πύργου Δεδομένων, © Σταματίου Κώνστα Ευαγγελία – Σταλίκα Ηρώ

Στοιχεία & Συντελεστές εργασίας:

Τίτλος εργασίας: Κάμπος>2020: Μία υπόθεση για την ελληνική αγροτική γη στο μέλλον, Μάθημα: Διπλωματική, Σχολή: Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών (Πανεπιστήμιο Πατρών), Φοιτήτριες: Σταματίου Κώνστα Ευαγγελία – Σταλίκα Ηρώ, Επιβλέποντες Καθηγητές: Γρίβας Κωνσταντίνος – Παππάς Βασίλης, Ημερομηνία: Μάϊος 2020

English description: The Diploma thesis by Evangelia Stamatiou Konsta and Iro Stalika, presented in May 2020 at the Department of Architectural Engineering of the University of Patras, with supervising professors Konstantinos Grivas and Vasilis Pappas, is a hypothesis about the future of the Greek rural land and more specifically of Thessaly’s rural area.

The Thessalian flatland is the second largest productive plain in Greece with almost 5 million acres of arable land. Nevertheless, in the last four years, more than 7% of these acres have been abandoned due to infertility and soil erosion.

Longitudinal section of underground laboratories, © Stamatiou Konsta Evangelia – Stalika Iro

The present design research elaborates a series of strategic interventions that focus on successive scales and seeks to raise the key issues for a gradual, holistic remodeling of the rural landscape with the aim of ensuring a sustainable future for agricultural production in the plain under more adverse climatic conditions.

Masterplan

Students create different areas and zones for better land and water management (livestock area, crop area reorganization), a more efficient organization of the trade -production cycle (distribution zone), and energy autonomy (renewable energy parks).

Perspective section: Underground laboratory corridor, © Stamatiou Konsta Evangelia – Stalika Iro

“Their proposal also includes building infrastructures, which are placed within the aforementioned areas – zones”.

Perspective crosswise section: Multi-storey metal scaffolding with hydroponic and aeroponic cultivation systems, © Stamatiou Konsta Evangelia – Stalika Iro

The building programs aim to strengthen and modernize production through the research process (Research Ring), increase production (Underground Laboratories), organize the production-processing-trade chain better (Service Stations) and extroversion (Expo).  

Research Ring

The Research Ring houses the plains’ laboratories. It is placed inside the arable land, and creates a protected indoor space for experimentation on the field while allowing the panoramic exterior view of the surrounding experimentation and cultivation.  

Data Tower

Inside the rural landscape, there are towers that collect data from thermal cameras, ground detection sensors and drones. Their shells are a means of informing and warning for the farmers about extreme weather events. These bright landmarks, reach the height of 300 meters, and they are located to cover the entire plain and are visible from very long distances.

Underground Labs

In the eastern part of the region, where the soil is much more barren, an expandable system of underground laboratories for hydroponics and aeroponics are being set up, with the aim of increasing production. A system of underground vertical intensive crops is placed 27 meters below the ground creating s a second layer of production.

Axonometric views of the service stations: Linear canopies on either side of large road networks, © Stamatiou Konsta Evangelia – Stalika Iro

“On the surface, this system releases fertile soil for less intensive crops, preserving the soil fertility”.

Perspective cross section in the shells of service stations, © Stamatiou Konsta Evangelia – Stalika Iro

A series of elongated water reservoirs (300 m long and 20 m wide) rise above the underground laboratories, which are part of a circular rainwater collection and management system.

Service Stations

The service stations are scattered at key points of the rural road network, inside the plain, and offer the opportunity for the products after their harvest to go with small agricultural vehicles in nearby places, without being able to be altered.

Exterior view of shelters: Frames of the back rural landscape, © Stamatiou Konsta Evangelia – Stalika Iro

These are linear metal shells under large planted canopies, on either side of the road complemented by linear planting of very tall trees (plane trees, poplars, etc.). They are empty spaces for rent by companies for the temporary storage of products, their first sorting as well as their packaging in crates.

Exhibition Center

Expo is located in the northern part of the site. The building is a canopy in the forest located between a square-glade and a promenade by the river. The canopy at various points is interrupted by gaps, from where top of trees emerge, thus extending the feeling of the forest and inside the building.

All this research and design experimentation attempts to present the problems and lay the groundwork for the debate on a gradual but total remodeling of the rural landscape. The countryside with new technologies, automation, migration and climate change is constantly challenging.

Axonometric view of the exhibition space and the square, © Stamatiou Konsta Evangelia – Stalika Iro

“For architecture, it is an almost unexplored field as it has so far focused on the city”.

Flood scenario of Pinios River, © Stamatiou Konsta Evangelia – Stalika Iro

Certainly, it is impossible to predict or prevent the social, climatic and economic implications of these developments. Through the research it becomes clear that the viability of the Greek rural land requires the coordination of many scientific specialties, political and social will, and long-term strategic planning in phases, with emphasis on research and interventions on many scales.

Perspective section of the exhibition space and longitudinal section of outdoor space,

Facts & Credits:

Project title: Kampos>2020: A case for the future of Greek rural land, Course: Diploma Thesis, Institution: Department of Architecture (University of Patras), Students: Stamatiou Konsta Evangelia – Stalika Iro, Supervisors: Grivas Konstantinos – Pappas Vasilis, Date Presented: May 2020

Υποβάλλετε ένα άρθρο

Το όνομά σας *

Το email σας *

Το θέμα του άρθρου σας *