Μια πρόταση για την πλατεία Σκάλας του Δήμου Ευρώτα, στον νομό Λακωνίας, την ανάπλασή της και πώς μπορεί να γίνει πιο φιλική για τους πολίτες, παρουσιάζει ο αρχιτέκτονας Κωνσταντίνος Παπανικολάου.Προβλέπεται η δημιουργία ενός κοινόχρηστου χώρου, κυρίως για νεαρές ηλικίες, καθώς θα φέρει κατασκευές και όργανα για τη σωματική άσκηση αλλά και την ψυχαγωγία.Θα διαμορφωθεί σε γεωτεμάχιο 1.240 τ.μ., το οποίο σήμερα είναι αδιαμόρφωτοκαι έχειχαμηλή βλάστηση.
Πλατεία – Ετυμολογία
Πλατύς επίπεδος διαμορφωμένος χώρος μέσα σε κατοικημένη περιοχή, όπως και το τμήμα θεάτρου μπροστά από τη σκηνή όπου κάθονται οι θεατές. Στις πλατείες του χωριού, της γειτονιάς της μεγαλούπολης, θεατές και δράση γίνονται ένα μεγαλώνοντας γενιές με τα πρώτα τους ομαδικά παιχνίδια. Εκεί παίρνουν μια ανάσα, οι περιπατητές των δρόμων, δημιουργούν happenings οι ομάδες «πολιτών», και όλοι στις πλατείες αναζητούν το χώρο σε ανθρώπινο μέγεθος για τις διαδρομές της κοινωνικότητάς τους.
Υφιστάμενη κατάσταση
Το γεωτεμάχιο με στοιχεία (1,2,3,4,1) όπως φαίνεται και στο τοπογραφικό διάγραμμα έχει εμβαδόν 1239,73 τ.μ., βρίσκεται στο οικοδομικό τετράγωνο 65, εντός σχεδίου πόλεως της Δ.Κ. Σκάλας, της Δ.Ε. Σκάλας του Δήμου Ευρώτα, Ν Λακωνίας.
Αποτελεί κοινόχρηστο χώρο και έχει προκύψει από την εισφορά σε γη του με κτηματολογικό αριθμό (010810) αρχικού οικοπέδου, σύμφωνα με την υπ αριθ. (4641/13-7-00 ) απόφαση του κ. Νομάρχη Λακωνίας που κύρωσε την πράξη εφαρμογής στους οικισμούς Σκάλας και Πανηγυρίστρας.
“Στην υφιστάμενη του κατάσταση σήμερα, όπως φαίνεται και από τις φωτογραφίες, είναι ένα χαμηλής βλάστησης αδιαμόρφωτο γεωτεμάχιο”.
Στην βόρεια πλευρά του σήμερα συνορεύει με διαμορφωμένο χωματόδρομο ενώ στις υπόλοιπες τρεις πλευρές του δεν υπάρχει κάποιος φυσικός ή τεχνικός διαχωρισμός αλλά επεκτείνεται η αδιαμόρφωτη φυσική γη χαμηλής βλάστησης.
Στην πραγματικότητα όπως προκύπτει από το απόσπασμα του εγκεκριμένου σχεδίου πόλεως Σκάλας, περιμετρικά από τη βόρεια (33,68 μ.), δυτική (35,66 μ.) και ανατολική (38,26 μ.) πλευρά προβλέπεται διαμόρφωση πεζόδρομου (εικόνα 1).
“Στην φάση της μελέτης θεωρήθηκε ότι ο πεζόδρομος είναι ήδη διαμορφωμένος”.
Ανάλυση περιοχής μελέτης
Το οικόπεδο της μελέτης (οικόπεδο νέας πλατείας) όπως φαίνεται από την αεροφωτογραφία(εικόνα 2) βρίσκεται στο νοτιοδυτικό τμήμα της Δ.Κ. Σκάλας.
Παρατηρώντας την πόλη της Σκάλας από ψηλά και με γνώμονα τους ανοιχτούς κοινόχρηστους χώρους, αμέσως στεκόμαστε στην “ανακαινισμένη” κεντρική πλατεία, πλατεία των πηγών. Η θέση της βρίσκεται ουσιαστικά στο γεωγραφικό κέντρο της πόλης και εντυπωσιάζει με το στοιχείο του νερού, το οποίο διατρέχει μεγάλο μέρος της, αλλά και με τον σύγχρονο και βιοκλιματικό σχεδιασμό της.
Επίσης παρατηρούμε πως υπάρχει ήδη ένας διαμορφωμένος χώρος/πάρκο για το κοινό, ο κήπος του Ιπποκράτη αλλά και δύο σύγχρονες παιδικές χαρές για παιδιά μικρής ηλικίας. Ένα άλλο σημαντικό σημείο στο οποίο πρέπει να σταθούμε είναι το γεγονός πως το οικόπεδο της νέας πλατείας γειτνιάζει σχεδόν με το δημοτικό στάδιο στο νότιο τμήμα, ενώ δυτικά και σε απόσταση όχι μεγαλύτερη των εκατό μέτρων βρίσκεται και ένα δημοτικό γήπεδο τένις.
“Παράλληλα πολύ κοντά βρίσκεται και το Γυμνάσιο της πόλης”.
Τέλος στο βόρειο τμήμα του οικοπέδου περνάει ένας από τους δύο κεντρικούς οδικούς άξονες, καθιστώντας το οικόπεδο μια περιοχή εισόδου-εξόδου από την πόλη της Σκάλας.
Κύριες ιδέες του σχεδιασμού
Με βάση την προηγούμενη παράγραφο, εξαρχής φάνηκε η πρόθεση να δημιουργηθεί ένας κοινόχρηστος χώρος που θα επικεντρώνεται στις νέες ηλικίες κατά κύριο λόγο (πλατείας πηγών-όλες οι ηλικίες, δύο παιδικές χαρές-μικρές ηλικίες).
Θα φέρει κατασκευές και όργανα για την σωματική άσκηση αλλά και ψυχαγωγία (δίπλα στο δημοτικό στάδιο και γήπεδο τένις) και τέλος θα πρέπει ο σχεδιασμός της πλατείας να ξεχωρίζει και να προκαλεί ευχάριστα τον θεατή-επισκέπτη (κεντρικός οδικός άξονας στο βόρειο τμήμα).
Όλα αυτά τα στοιχεία θα πρέπει να εναρμονιστούν στον σχεδιασμό έτσι ώστε η πλατεία σαν σύνολο να δείχνει ενιαία, ταυτόχρονα να είναι λειτουργική, να εντάσσεται στο γενικότερο αισθητικό σύνολο της πόλης αλλά και να το αναβαθμίζει σιωπηλά, και τέλος να μπορεί να προσφέρει δροσιά και σκιά τις ζεστές καλοκαιρινές μέρες.
“Οι μελέτες σύγχρονων έργων θα πρέπει να στοχεύουν την προστασία του περιβάλλοντος”.
Σε κάθε τομέα της μελέτης, η κατεύθυνση του οικολογικού κέρδους αναδεικνύεται ως κυρίαρχη και διερευνώνται όλες οι διαθέσιμες σήμερα τεχνολογίες εξοικονόμησης ενέργειας. Με βάση αυτό το σκεπτικό, έγινε προσπάθεια σε δύο βασικές κατευθύνσεις: αυτή των υλικών και αυτή των εγκαταστάσεων-φυτεύσεων.
“Tα υλικά τα οποία θα χρησιμοποιηθούν θα είναι βιοκλιματικά τόσο ως προς τις ιδιότητές τους αλλά και ως προς τον τρόπο παραγωγής τους”.
Οι κατασκευές – φυτεύσεις θα τοποθετηθούν στο οικόπεδο με τέτοιο τρόπο ώστε να έχουμε τα μέγιστα οικολογικά κέρδη ιδικότερα την θερινή περίοδο λόγω αυξημένης έντασης της ηλιακής ακτινοβολίας και των εξωτερικών θερμοκρασιών.
Επιπλέον στο κομμάτι του εξοπλισμού τηνς πλατείας στο κέντρο της κυκλικής μεταλλικής πέργκολας, θα «φυτευθεί» εγκατασταθεί ένα έξυπνο ηλιακό δέντρο όπου με την αποθήκευση ηλεκτρικής ενέργειας από τα ηλιακά του πάνελ θα μπορεί να χρησιμοποιείται για γρήγορη σύνδεση Wi–Fi στο Internet ή να φορτίζει το κινητό τηλέφωνο μέσω θύρας USB.
Υλικά
Προκατασκευασμένα Κράσπεδα Πεζοδρομίου
Τσιμεντοκυβόλιθοι
Αντιολισθητικές πλάκες όδευσης ατομών με περιορισμένη όραση
Χυτό δάπεδο με εγχώρια αδρανή (Βοτσαλωτό)
Χωμάτινο σταθεροποιημένο δάπεδο
Κράσπεδο χυτό επί τόπου
Καθιστικό από εμφανές οπλισμένο σκυρόδεμα
Κριτήρια επιλογής δέντρου
Το δέντρο το οποίο επιλέγεται για την υπό μελέτη πλατεία είναι Πλάτανος (Platanusacerifolia).
Τα κριτήρια της επιλογής είναι τα εξής:
Είναι ένα δέντρο το οποίο συναντάται στην Ελληνική Μεσογειακή χλωρίδα όπου αποδεδειγμένα έχει ανάγκη από λιγότερη φροντίδα άρα μειώνεται και το κόστος συντήρησής του.
Επίσης, αναπτύσεται γρήγορα και έτσι έχουμε τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα στον μικρότερο χρόνο.
Είναι ένα φυλλοβόλο με αποτέλεσμα να έχουμε ενεργειακά κέρδη τους χειμερινούς μήνες, ενώ ταυτόχρονα είναι ανεκτικό σε ισχθρούς ανέμους που είναι συχνοί στην περιοχή.
Επίσης είναι ένα δέντρο που προσφέρει πολύ καλή σκιά και δροσιά με το πυκνό της φύλλωμα.
Περιμετρικά στο οικόπεδο χαράσσεται – δημιουργείται μια ζώνη πεζοδρομίου πλάτους 1,20 μ., η οποία δεν προορίζεται να είναι βατή από οχήματα. Το πεζοδρόμιο αποτελείται από χυτά τσιμεντένια κράσπεδα 15 εκ. εκατέρωθεν και στο ενδιάμεσο από “ψυχρούς” κυβόλιθους 10 x 10, καθώς και τσιμεντένιες πλάκες για άτομα με περιορισμένη όραση 40 x 40(εικόνα 06).
Στο τμήμα της διαμόρφωσης, όπου η ζώνη αυτή του πεζοδρομίου έρχεται σε επαφή με χωμάτινο σταθεροποιημένο δάπεδο (βόρειας και μεγαλύτερο κομμάτι ανατολικής πλευράς) καταργείται το εσωτερικό κράσπεδο των 15εκ.
Στις τέσσερις κορυφές δημιουργείται τετράγωνη διαμόρφωση πρόσβασης Αμεα, όπου στο σβήσιμο της καταλήγει στην τελική υψομετρική στάθμη της πλατείας που είναι περιμετρικά υψωμένη κατά 10 εκ.
“Τέλος στην βορειοδυτική ακμή της ζώνης, προτείνεται μια επιφάνεια 3,00 μ. Χ 1,50 μ. για υπόγειους κάδους σκουπιδών και ανακύκλωσης”.
Μέσα από τη ζώνη πεζοδρομίου διαμορφώνεται μια λωρίδα πλάτους 1,50 μ. στη βόρεια πλευρά και 5,50 μ. στο μεγαλύτερο κομμάτι της ανατολικής πλευράς, από χωμάτινο σταθεροποιημένο δάπεδο. Η ζώνη αυτή μπορεί να χαρακτηριστεί ως μια ζώνη «στάσης» για τους χρήστες της πλατείας, καθώς κατασκευάζονται 15 χυτά τσιμεντένια παγκάκια (36 τρέχων μέτρα) και φυτεύονται 4 από τα συνολικά 14 δέντρα της πλατείας.
Είναι μια ενδιάμεση ζώνη που γεφυρώνει την πλατεία με τον αστικό κάναβο (τα παγκάκια στο ανατολικό τμήμα είναι ευθυγραμμισμένα με τον κεντρικό δρόμο – άξονα 28ης Οκτωβρίου.
Ζώνη διαμόρφωσης φυσικού τοίχου προστασίας
Στο νότιο τμήμα διαμορφώνεται μια ζώνη από πυκνή φύτευση δέντρων (9 δέντρα) με κύριο σκοπό να δημιουργήσει ένα φυσικό τοίχο προστασίας από την παρατεταμένη ακτινοβολία το καλοκαίρι, προσφέροντας ταυτόχρονα μια δροσερή σκιά αλλά και επηρεάζοντας θετικά το μικροκλίμα της περιοχής.
Τα κύρια υλικά επικάλυψης της ζώνης είναι σταθεροποιημένο χωμάτινο δάπεδο και φυσικός χλοοτάπητας, ενώ η «ένωση» των δύο αυτών υλικό γίνεται από τσιμεντένιο καμπύλο κράσπεδο, όπου μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως παγκάκι, καθώς το τελικό του ύψος από την διαμορφωμένη στάθμη κυμαίνεται στα δύο άκρα στα +10 εκ. και στο κέντρο στα +45 εκ.
“Το γραμμικό καμπύλο αυτό κράσπεδο θα μπορούσε να θυμίζει το όριο της ακτογραμμής από την γη (σταθεροποιημένο χώμα) στη θάλλασα (αδιαμόρφωτο πράσινο)”.
Η κεντρική ζώνη διαμόρφωσης είναι μια σχεδόν τετράγωνη περιοχή όπου βρίσκεται η κεντρική κατασκευή της μελέτης που είναι η μεταλλική κυκλική πέργκολα και ο τσιμεντένιος τοίχος. Η χάραξη της δαπεδόστρωσης στην περιοχή χαρακτηρίζεται από έναν κάναβο 9,50 μ. Χ 9,50 μ., ο οποίος έχει αναφορά τον προσανατολισμό της χάραξης της κεντρικής οδού της 28ης Οκτωβρίου.
Το κύριο υλικό είναι τσιμεντένιο δάπεδο με εμφανή αδρανή, όπου με κατάλληλη διεργασία και εξοπλισμό αποκτά μια τελική αντιολισθητική επιφάνεια.
“Παράλληλα μεγάλο μέρος της δαπεδόστρωσης είναι σταθεροποιημένο χώμα”.
Η μεταλλική κυκλική πέργκολα και ο τσιμεντένιος τοίχος τοποθετούνται στο κέντρο της ζώνης αυτής, ενώ στο κέντρο της πέργκολας και στο κενό που αυτή αφήνει τοποθετείται το «ενεργειακό δέντρο».
Κάτω απο την πέργκολα και ακολουθώντας την κυκλική χάραξη, κατασκευάζονται πέντε τσιμεντένια παγκάκια εκ των οποίων τα τέσσερα λειτουργούν και ως θεμέλιο των μεταλλικών δοκών που φέρουν το φορτίο της πέργκολας.
Αξίζει να σημειωθεί πως ο τοίχος αυτός λειτουργεί και σαν ένα τεχνικό προστατευτικό στον «ενοχλητικό» καλοκαιρινό δυτικό ήλιο, με αποτέλεσμα τον γρηγορότερο δροσιμό του κεντρικού χώρου της πλατείας.
Στο νοτιο-δυτικό τμήμα υπάρχει κυκλική επιφάνεια ακτίνας 4,20 μ. από σταθεροποιημένο χωμάτινο δάπεδο, στην οποία τοποθετούνται πέντε όργανα γυμναστικής κατάλληλα για εξωτερικούς χώρους.
“Στο κέντρο της δυτικής πλευράςφυτεύεται ένα δέντρο, ώστε να προσφέρει σκίαση και δροσιά στα τσιμεντένια παγκάκια που βρίσκονται κάτω από το φύλωμά του”.
Τέλος, στις τέσσερις κορυφές του παραλληλογράμου της ζώνης, τοποθετούνται οι τέσσερις μεταλλικοί ιστοί φωρισμού, όπου στον καθένα αναρτώνται πέντε προβολείς, κατάλληλης έντασης για την πλατεία μελέτης και με δυνατότητα κατεύθυνσης της δέσμης φωτός και στους τρεις άξονες.
Κεντρικό κομμάτι της μελέτης είναι η κατασκευή μεταλλικής πέργκολας, η οποία με τη μορφή και τον τρόπο κατασκευής της αναδεικνύει τη νέα πλατεία και παράλληλα δημιουργεί ένα νέο τοπόσημο στην πόλη της Σκάλας.
“Το σύνολο της κατασκευής αποτελείται από την μεταλλική πέργκολα και από ένα τοιχίο, το οποίο διατρέχει την δυτική πλευρά με μία ελαφρά καμπύλη στο κέντρο του”.
Η πέργκολα έχει σχήμα κυκλικό το οποίο δημιουργείται από δύο ξεχωριστά μεταλλικά «δαχτυλίδια» ακτίνων 2,95 μ. και 7,00 μ. αντίστοιχα. Τα δαχτυλίδια αυτά ενώνονται ακτινωτά από 120 μεταλλικές σωλήνες έξι (6) εξ’αυτών είναι μεγαλύτερης διατομής και αποτελούν τις δοκούς στις οποίες συνδέονται οι μεταλλικές κολώνες.
Οι κολλώνες είναι και αυτές μεταλλικές κυκλικής διατομής εκ των οποίων οι τέσσερις από τις έξι είναι διπλές σε σχήμα V και θεμελιώνουν σε τσιμεντένια τοξωτά παγκάκια ενώ οι δύο είναι μονές και θεμελιώνουν στον τοίχο αναρρίχησης.
Οι κατασκευαστικές λεπτομέρειες της πέργκολας (διατομές, τρόποι σύνδεσης και θεμελίωσης, εμφανής όψη μπετού) είναι σκόπιμα εμφανείς με σκοπό να προσδώσουν στο σύνολο της κατασκευής ένα άρτιο τόσο τεχνικά αλλά και αισθητικά αποτέλεσμα.
“Το τοιχίο είναι κατασκευασμένο από σκυρόδεμα, το οποίο είναι εμφανές χωρίς να υπάρχει κάποια επικάλυψη στο «σώμα» του”.
Προσδίδει στιβαρότητα στο σύνολο της κατασκευής (πέργκολα) ενώ με τον προσανατολισμό του προστατεύει ειδικότερα τους καλοκαιρινούς μήνες τον έντονο χαμηλό δυτικό ήλιο, με αποτέλεσμα τη δημιουργία συνθηκών άνεσης για τους χρήστες της πλατείας.
Τέλος, το τοιχίο αυτό στις δύο όψεις του, μπορεί να φιλοξενήσει δραστηριότητες για τους επισκέπτες της πλατείας. Για παράδειγμα από την εσωτερική (όψη από πέργκολα) πλευρά θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν ένας τοίχος προβολής για τους χρήστες της πλατείας.