Η παρούσα πρόταση του Ελευθέριου Βομβολάκη και του Νικόλαου Σαμουργκανίδη απέσπασε έπαινο στον Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό Ιδεών, με τίτλο «Ανάπλαση πλατείας Ηρώων και Παρόδων στη Λεμεσό της Κύπρου».
Στρατηγική επέμβασης
Η στρατηγική επέμβασης βασίζεται στην δημιουργία ενός πυρήνα δράσης και έλξης που όμως θα αποτελεί μέρος μίας ευρύτερης αστικής πορείας η οποία θα χαρτογραφεί την ενοποίηση διαφόρων σημείων με αναφορές για τον επισκέπτη τόσο για την παλαιά όσο και την σύγχρονη πόλη.
Ενισχύονται όλες οι διασυνδέσεις λειτουργικά και οπτικά προς τα διάφορα σημεία ενδιαφέροντας της πόλης, ενώ προτείνονται σύγχρονες μέθοδοι αναβάθμισης της περιπατητικής εμπειρίας. Η φιλοσοφία της πρότασης στηρίζεται στη λογική της πλατείας ως ενός χώρου συνάθροισης με την ύπαρξη σε αυτών επιμέρoυς σημείων ενδιαφέροντος.
“Στόχος της πρότασης είναι η ενεργοποίηση της πλατείας με σεβασμό στις υφιστάμενες συνθήκες. Πρώτο βήμα αποτέλεσε η επανένταξη της Πλατείας στην ευρύτερη μακροκλίμακα και στο ευρύτερο δίκτυο ανάπλασης”.
Στη συνέχεια, η υλοποίηση ενός βρόχου κίνησης στο εσωτερικό της πλατείαςκαι περιμετρικά του μνημείου στοχεύει στη απόδοση ζωής και χρήσης εκ νέου στο χώρο μέσα από ένα πλήθος σημείων ξεκούρασης και αναψυχής.
Η ίδια η δομή της Πλατείας θεμελιώνεται από τρία βασικά στοιχεία, στοιχεία όπου και την ορίζουν στο χώρο και αυτά είναι το μνημείο, τα περίπτερα και τα όρια της στους εκατέρωθεν δρόμους, στοιχεία τα οποία διατηρούνται και ταυτόχρονα ορίζουν και τις γραμμές της νέας σύνθεσης.
“Ταυτόχρονα, η μορφή του Μνημείου στο κεντρικό σημείο της πλατείας λειτουργεί σαν σημείο αναφοράς προς αυτήν και πνευματικό πυρήνα αυτής”.
Η πρόταση έρχεται να λειτουργήσει υποστηρικτικά ως προς το μνημείο, χωρίς ο νέος σχεδιασμός να διασπά την αρχική ιστορική αξία της περιοχής. Αντιθέτως, έρχεται να αγκαλιάσει την υφιστάμενη κατάσταση και να αναζωογονήσει εκ νέου το χώρο με απλές χειρονομίες που έχουν, όμως, ουσιαστική αξία για την βιωματική εμπειρία του επισκέπτη.
Ως κεντρική ιδέα φιλοδοξεί να επαναφέρει τη ζωντάνια του εν λόγω συμπλέγματος και να αναδείξει τα ιδιαίτερα φυσιογνωμικά του χαρακτηριστικά, μετουσιώνοντας την ιστορία της πλατείας Ηρώων ως σημείο στάσης και ανάπαυσης των οδοιπόρων με τη σύγχρονη ανάγκη του ιστορικού κέντρου της Λεμεσού για ένα κομβικό σημείο συγκερασμού ιδεών, ανταλλαγής εμπειριών και δημιουργίας πολιτισμού.
Το ιδεολογικό πλαίσιο της σύνθεσης βασίζεται στην πρόθεση των δημιουργών να δημιουργηθεί μια πλατφόρμα προϋποθέσεων για μια πλούσια βιωματική εμπειρία, η οποία θα δύναται να εγκολπώσει πολιτιστικές, καλλιτεχνικές και κοινωνικές δραστηριότητες.
Βάση της σύνθεσης αποτελεί η δημιουργία ενός ομοιογενώς δομημένου συνόλου, αποτελούμενο, εντούτοις, από επιμέρους ανεξάρτητες πυρήνες δράσης, οι οποίες, μέσω μιας ελεύθερης κίνησης στο χωρο, θα ενοποιούνται τόσο συνθετικά όσο και λειτουργικά.
Στόχος η ενοποίηση των διάσπαρτων μέχρι στιγμής χώρων του συμπλέγματος, ώστε αυτοί να αποκτήσουν εκ νέου την αρχική μεταξύ τους ροϊκή σχέση, αλλά, παράλληλα, η χωροθέτηση τους να επιτρέπει να μπορούν να λειτουργήσουν ανεξάρτητα και ταυτόχρονα μεταξύ τους.
Πρόταση
Μεταξύ άλλων προτείνεται:
Η δημιουργία χώρου υπαίθριας έκθεσης η οποία θα φιλοξενήσει προσωρινά εκθέματα ελεύθερα στο χώρο.
Η δημιουργία υπαίθριου αμφιθεατρικού χώρου σε συσχέτιση με το θέατρο Ριάλτο αλλά και ως σημείο ξεκούρασης και ανάπαυσης για τους επισκέπτες.
Η διαμόρφωση χώρων με τραπεζοκαθίσματα με ευέλικτη κάτοψη και με σκίαση από μεταβλητά σκιάδια ελαφριάς κατασκευής.
Η απόδοση νεών χρήσεων τρία από τα τέσσερα περίπτερα και αναπροσαρμογή στις διαστάσεις τους για την καλύτερη λειτουργία τους.
Kόκκινα φανάρια
Στη δυτική πλευρά της πλατείας εντάσσεται μια ιστορική διαδρομή από κατακόρυφα στοιχεία τα οποία μέσα από την εγγύτητα και την διαφοροποίηση της πυκνότητας του φέρνουν στο μυαλό την ανθρώπινη μορφή, ενώ θέλοντας να καταγράφεί η άλλοτε πλατεία με τα καμπαρέ, αποδόθηκαν σε αυτά τα λεπτεπίλεπτα στοιχεία ένα αμυδρό κόκκινο φως στο τελείωμα τους όπου θα φέρουν στο μυαλό και στην ανάμνηση την άλλοτε πλατεία, αποτυπώνοντας φευγαλέα σκέψεις και ατμόσφαιρες από τις μνήμες της άλλοτε πλατείας με τα καμπαρέ.
Η πλατεία συμπληρώνεται ουσιαστικά από αυτή τη χειρονομία όπου από την μία η αυστηρή μνήμη του μνημείου και από την άλλη η ανθρώπινη, καθημερινές πνοές του τόπου αποτυπώνονται χωρίς η μία να υποσκάπτει την άλλη, αλλά, αντίθετα, η μια αρμονικά δεμένη με την άλλη.
Τα περίπτερα
Αρχικά τα τέσσερα περίπτερα διατηρούνται με μια βελτίωση στις διαστάσεις του ώστε να καθίστανται λειτουργικά, ταυτόχρονα τους αποδίδονται νέες χρήσεις εκτός του ενός, όπου διατηρεί την χρήση του.
“Προτείνεται μια ελεύθερη ανοικτή βιβλιοθήκη, ανοικτή προς όλους και χωροθετείται στο νότιο-δυτικό περίπτερο”.
Στη συνέχεια, προτείνεται ένας Πολυχώρος στο ανατολικό περίπτερο με τη χρήση και την διαχείριση από τους φοιτητές όπου θα μπορούν να παρουσιάζουν, αλλά και να πωλούν ενδεχομένως κατασκευές από την εκπαιδευτική διαδικασία, ενώ τέλος, στο βόρειο-δυτικό περίπτερο προτείνεται ένα κέντρο πληροφόρησης για τους επισκέπτες της περιοχής.
Το αμφιθέατρο
Στο νότιο-δυτικό τμήμα της πλατείας προτείνεται ένα αμφιθέατρο, η χωροθέτηση του οποίου έγινε στο συγκεκριμένο σημείο της πλατείας για το λόγο του ότι είναι μία ήσυχη πλευρά όπου θα είναι εφικτή η λειτουργία του χωρίς να επηρεάζεται από τους θορύβους των σημείων εστίασης της ανατολικής πλευράς και επιπρόσθετα, θα μπορεί να χρησιμοποιείται από τους επισκέπτες της δανειστικής βιβλιοθήκης στο νότιο περίπτερο κατά την διάρκεια της ημέρας.
Σκιάδια
Στο ανατολικό χώρο της πλατείας αλλά και σε διάφορα σημεία προβλέπονται σκιάδια σε συνδυασμό με δενδροφυτεύση. Η πρόταση προβάλλει ελαφριές ελεύθερες κατασκευές από μεταλλικά κατακόρυφα στοιχεία και πανιά (ενδεχομένως σε διάφορα χρώματα).
Επιλέχθηκε ένας ελαφρύς ελεύθερος τρόπος οργάνωσης από κατακόρυφα στοιχεία τα οποία θα δίνουν ένα πλήθος από εναλλακτικές στο τρόπο σκίασης, ενώ, ταυτόχρονα, η ελαφρότητά τους και η μεταβλητότητά του θα επιτρέπουν την εύκολη αφαίρεσή τους, όταν αυτό απαιτείται.
Η συγκεκριμένη επιλογή δίνει ένα πλήθος από εναλλακτικές στο τρόπο αγκύρωσης των πανιών και επιπρόσθετα, εμποδίζει τον περιορισμό του χώρου και την αυστηρή οριοθέτησή του όπως και αυτό ήταν το ζητούμενο.
Στρατηγική φωτισμού
O φωτισμός και η ανάδειξη του χώρου κατά τις βραδινές ώρες είναι σημαντική παράμετρος της πρότασης. Επιλύεται με την στρατηγική τοποθέτηση φωτιστικών σωμάτων στο έδαφος και στις πορείες από και προς το μνημείο.
“Σημαντικό είναι το ότι διατηρούνται τα υφιστάμενα φωτιστικά σώματα, ενώ επιπρόσθετα, προτείνονται νέα με απλή και λιτή μορφή”.
Ανάλογα την περίσταση, ο φωτισμός διαφοροποιείται σε ένταση και ποιότητα, ανάλογα με την ατμόσφαιρα που επιδιώκεται κάθε φορά. Στο χώρο το αμφιθεάτρου έχει επιλεχθεί γραμμικός φωτισμός ενταγμένος στην κατασκευή, ενώ στα διάφορα επίπεδα υπάρχουν και επιδαπέδια φωτιστικά τα οποία αποδίδουν διάφορες ποιότητες στο χώρο.
Επιδιώκεται σε ένα γενικό πλαίσιο η αυτονομία των φωτιστικών σωμάτων ενεργειακά με την ύπαρξη φωτοβολταϊκών πανέλων ενδεχομένως στις οροφές των περιπτέρων. Τέλος, στα κόκκινα φανάρια θα έχουμε ένα ελαφρύ σημειακό κόκκινο φως το οποίο θα αποδίδει μια ξεχωριστή ατμόσφαιρα στο χώρο, αλλά, παράλληλα θα αναδεικνύει και την ιστορία αυτού.
Υλικά
Ολόκληρος ο σχεδιασμός κινήθηκε σε 2 επίπεδα: Των κινήσεων και των υλικών. Κάθε αντικείμενο χρησιμοποιεί συγκεκριμένο συνδυασμό υλικών, τέτοιο ώστε να εναρμονίζεται στο φυσικό περιβάλλον αλλά και ταυτόχρονα να αποδίδει φιλικότητα και απλότητα.
Η επιλογή τους έγινε με τέτοιο τρόπο, ώστε, όταν κάποιος τα αντικρύζει απομονωμένα, να δύναται να το εντάξει –νοητά- σε ένα ευρύτερο δίκτυο αντικειμένων παρόμοιας όψης και υφής, σε μια ενότητα.
Κτήριο κάτω από το μνημείο
Το κτήριο κάτω από το μνημείο διατηρείται ως οντότητα και αναβαθμίζεται με την αποκατάσταση του σε ένα μεταβλητό εκθεσιακό. Ο χώρος βρίσκεται στη καρδιά της πλατείας και τυγχάνει μεταχείρισης ιερής κρύπτης και για το λόγο αυτό προτείνεται σαν βασική χρήση η φιλοξενία του αρχείου της πλατείας ως πυρήνας ιστορικής μνήμης. Προνοείται η ύπαρξη μεταβλητών ελαφριών πανέλων όπου θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν με πολλές εναλλακτικές, ανάλογα τη περίσταση, μεταλλάσσοντας τον χώρο ανάλογα με τη χρήση κάθε φορά.
Στοιχεία & Συντελεστές πρότασης:
Τίτλος διαγωνισμού:Ανάπλαση πλατείας Ηρώων και Παρόδων στη Λεμεσό της Κύπρου, Τοποθεσία: Λεμεσός – Κύπρος, Ανάδοχος: Δήμος Λεμεσού, Ομάδα μελέτης:Βομβολάκης Ελευθέριος (Αρχιτέκτων Μηχανικός | Αρχιτέκτων Τοπίου) – Νικόλαος Σαμουργκανίδης (Αρχιτέκτων Μηχανικός | Αρχιτέκτων Τοπίου), Διάκριση: Έπαινος στον Αρχιτεκτονικό διαγωνισμό, Έτος: 2020